Artykuł stanowi odpowiedź na dziesięć tekstów, w których zgłoszono zarzuty lub uwagi do mojej książki Między ukryciem a jawnością. Esej z filozofii religii i teologii filozoficznej (Wojtysiak 2023). ...Odpowiedź podzieliłem na trzy grupy tematyczne: teistyczny argument z wielkiego faktu wiary, krytyka ateistycznego argumentu ze zła oraz obrona religii z jej testymonialnego charakteru. W pierwszej części artykułu bronię tezy, że mój teistyczny argument z wielkiego faktu wiary jest, pomimo wysuniętych trudności i dzięki jego ulepszeniom, silniejszy od (sformułowanego przez J.L. Schellenberga) ateistycznego argumentu z faktu niewiary. Wciąż uważam, że teizm najlepiej wyjaśnia fakt powszechności i trwania wiary w Boga lub „czegoś” do Niego podobnego. W drugiej części artykułu uzasadniam tezę, że właściwie rozumiana zasada łaski kreacyjnej zarówno pozwala spodziewać się zła w świecie (w podobnym stopniu co ateizm), jak i nie narusza naszych intuicji na temat dobroci Boga. Dodatkowo bronię racjonalności wiary w stan „pierwotnej sprawiedliwości”. W trzeciej części podtrzymuję swoje przekonanie, że religia jest jedną z tych dziedzin życia, w których jesteśmy skazani na wiedzę testymonialną. Dlatego religia ma prima facie wartość poznawczą.
The article is a response to ten texts in which objections or comments were made to my book Między ukryciem a jawnością. Esej z filozofii religii i teologii filozoficznej Between Hiddenness and Openness: An Essay in the Philosophy of Religion and Philosophical Theology (Wojtysiak 2023). The response I divided into three thematic groups: the theistic argument from the great fact of faith, a critique of the atheistic argument from evil, and a defence of religion from its testimonial character. In the first part of the article, I defend the thesis that my theistic argument from the great fact of faith is, despite the difficulties put forward and thanks to its improvements, stronger than (formulated by J.L. Schellenberg) the atheistic argument from the fact of nonbelief. I still believe that theism best explains the fact of the universality and duration of belief in God or ‘something’ like Him. In the second part of the article, I justify the thesis that, properly understood, the principle of creative grace both allows us to expect evil in the world (to a similar degree to atheism) and does not violate our intuitions about the goodness of God. In addition, I defend the rationality of believing in a state of ‘original justice’. In the third part, I maintain my conviction that religion is one of those areas of life in which we are doomed to testimonial knowledge. Therefore, religion has prima facie epistemic value.
Full text
Available for:
BFBNIB, NMLJ, NUK, PNG, UL, UM, UPUK, ZRSKP
The aim of the text is a reflection on the methods of storytelling in the documentary film about the spiritual dimension of poetry in order to use the indicated film in educational classes. The ...example is film made by Piotr Załuski, Herbert. Fresco in the church (2005–2006) about Zbigniew Herbert (1924–1998). The methodological tools are semiotics and comparative research. The methodological tools that enable this type of investigation, and are then helpful in the analysis of the research problem posed, are derived from the tradition of semiotics and comparative research. Comparative analyses related to the description of adaptive mechanisms: literature and film, are necessarily in the foreground.
Full text
Available for:
DOBA, IZUM, KILJ, NUK, PILJ, PNG, SAZU, UILJ, UKNU, UL, UM, UPUK
Celem artykułu jest nakreślenie specyfiki eseju filmowego jako gatunku charakterystycznego dla powojennego kina modernistycznego, rozwijającego się szczególnie w Europie w latach 50., 60. oraz 70. ...Jego hybrydyczność, idiosynkrazje formalne oraz niejednoznaczność treściowa jawią się w tym ujęciu jako konsekwencja właściwego dla nowoczesności zwątpienia w poznawcze możliwości i estetyczną koherencję tradycyjnych form, a także jako dowód wyeksponowania autorskiego głosu i dyskursywnych form wyrazu. Na tym tle jako eseje filmowe można odczytywać także dość liczne przykłady polskiego kina późnomodernistycznego. Występują one w dwóch zasadniczych wariantach – punktem wyjścia pierwszego jest fikcyjna opowieść (a reprezentantami np. Iluminacja Krzysztofa Zanussiego czy Jak daleko stąd, jak blisko Tadeusza Konwickiego), drugi stanowi kreacyjną i dyskursywną odmianę dokumentu (jest reprezentowany przez tzw. dokumenty kreacyjne Wojciecha Wiszniewskiego, Bogdana Dziworskiego czy Grzegorza Królikiewicza).
Krytyka tez zwartych w mojej książce Religia jako idolatria, przedstawiona w polemikach autorstwa Błażeja Gębury i Marcina Iwanickiego, jest zasadniczo nietrafna. Głównym powodem jest to, że Autorzy ...zarzutów nie przedstawili żadnego historycznego przykładu zjawiska religijnego niebędącego idolatrią. Odwołując się jedynie do przykładów logicznie możliwych (można niesprzecznie pomyśleć akt religijnej czci, który nie byłby idolatryczny), nie podali warunków, jakie musiałyby zostać spełnione, aby ów akt mógł zostać urzeczywistniony; tymczasem podstawowym z nich jest zmiana ontycznego i epistemicznego statusu człowieka jako istoty zdolnej bezpośrednio obcować z Bogiem. Również podane przez Polemistów bardziej szczegółowe argumenty nie obalają tezy o nieuchronnej idolatryczności religii. Jeśli bowiem Bóg przyjmuje wszystkie akty czci, składane Mu w dziejach, to należy Go oskarżyć o łamanie elementarnych zasad moralnych, trudno bowiem zaakceptować krwawe ofiary składane Mu z ludzi i zwierząt. Z kolei „religia zero” jest niemożliwa do spełnienia; z jednej strony okazuje się fenomenem całkowicie prywatnym (analogicznym do prywatnego języka), z drugiej — oznacza poznanie Boga na sposób ludzki (jest zatem idolatryczna, co przyznaje także Autor zarzutu). Podobnie nieświadomy akt czci (podziw dla najwyższego drzewa na świecie) jest doznaniem estetycznym, a nie religijnym; teistyczna interpretacja tego aktu nosi znamiona przemocy symbolicznej, a także redukuje doświadczenia religijne do poczucia piękna. Nie ma też wątpliwości, że postulowany przez Polemistów dystans ontyczny jako konieczny warunek religii nieidolatrycznej w rzeczywistości ją uniemożliwia, ponieważ nawet Bóg nie jest w stanie objawić się nam takim, jaki jest, lecz musi się dostosować do naszych ograniczeń poznawczych; może się zatem objawić jedynie jako nie-Bóg. Z tego powodu każdy akt religijny jest nieuchronnie idolatryczny; nie oznacza to jednak (wbrew opinii Polemistów) nadużycia słowa „idolatria” do zjawisk religijnych, lecz właściwy opis ich natury. Mimo to nie należy całkowicie eliminować religii z życia społecznego; dopóki bowiem ludzie religijni nikogo nie krzywdzą i nie próbują narzucać swoich idoli innym osobom, mają prawo bez przeszkód w nie wierzyć, a nawet je czcić.
The critiques of arguments I presented in Religia jako idolatria. Esej filozoficzny o nieuchronności elementów idolatrycznych w religii Religion as idolatry: A philosophical essay on the inevitability of idolatrious elements in religion, authored by Błażej Gębura and Marcin Iwanicki, are fundamentally inaccurate. The main reason being that the authors of the critiques have not put forth any historical example of a religious phenomenon which was not idolatry. They only referred to logically possibly examples (it is admittedly possible to conceive of an act of religious worship which would not be idolatrical), yet they did not provide the conditions which would have to be fulfilled for this act to materialize; meanwhile the primary condition would be to change the ontic and epistemic status of humans as beings capable of direct contact with God. The more detailed arguments presented by my polemicians also do not disprove the claim that it is unavoidable for religion to be idolatrical. For if God accepts all acts of worship throughout history, He should be charged with defying fundamental moral principles; it is after all difficult to accept the bloody human and animal sacrifices he received. Furthermore, “religion zero” is impossible to actualize; on one hand it is a completely private phenomenon (analogous to a private language), on the other it means knowing God in a human way (and thus is idolatrical, as even the Author of the charge admits). Similarly, an unconscious act of worship (admiration for the tallest tree in the world) is an aesthetic experience, not a religious one; a theistic interpretation of this act bears the markings of symbolic violence and reduces religious experiences to experiencing beauty. There is no doubt that ontic distance as a necessary condition of non-idolatrical religion, proposed by the polemicians, actually makes it an impossibility. Even God cannot reveal Himself to us the way He is, but instead He must adhere to our cognitive limitations and thus can only reveal Himself as a non-God. Therefore, any religious act is unavoidably idolatrical; however, contrary to the claims by my Polemicians, this is not an overuse of the term “idolatry” in relation to religious phenomena, but rather an accurate description of their nature. Despite this, one should not eliminate religion entirely form social life; as long as religious people pose no harm to others and do not attempt to force their idols onto others, they have the right to freely believe and worship them.
Full text
Available for:
BFBNIB, NMLJ, NUK, PNG, UL, UM, UPUK, ZRSKP
Celem artykułu jest opisanie pojęcia sztuki występującego w refleksji Georga Simmla. Autorka tekstu przedstawia stanowisko filozofa, odwołując się przede wszystkim do jego esejów dotyczących sztuki, ...takich jak Ilość estetyczna, Rama obrazu. Próba estetyczna, Ucho. Próba estetyczna. Artykuł przedstawia między innymi istotę i znaczenie sztuki oraz problem sztuki nowoczesnej.
The article focuses on the work of an Egyptian novelist, essayist and literary critic from Alexandria, Idwar al-Kharrat. This outstanding contemporary writer deeply involved with both Egyptian ...locality and Christianity, and widely known throughout the Arab world, was born in a place where the Coptic Patriarchate was historically established. Al-Kharrat in his formally modern works evokes the image of Egypt as multicultural, open country, deeply rooted in Mediterranean culture. Al-Kharrat’s novels, as well as his essays, show his concern regarding the mission of the modern writer; the author ponders upon his own complex, multilevel Arab-Egyptian-Coptic identity. The collection of essays entitled Muhajama al-Mustahel. Maqati min sira dhatiyya li-al-kitaba (1996, Facing the Impossible. Excerpts from the Autobiography of a Writer), and not yet translated into Polish or English, is a vital point of reference to the author of this paper.
The memory of World War II in Poland is sometimes plagued by an us/them mentality or a competition of suffering. This paper will attempt to answer several questions: how are non-Jews contributing to ...Holocaust memorialization in Poland today? How can recognizing this contribution serve to heal rifts and change deep-seated stereotypes? We will present a case study, based on participant observation, of Bridge To Poland, which emphasizes memory work conducted by non-Jewish Poles. Bridge To Poland’s latest project in conjunction with the Grodzka Gate-NN Theatre Centre, The Neshoma Project: Conversations with Poles Rescuing Jewish Memory, highlights those whom Tec calls “Rescuers of Memory”. Exposing people to their work, Tec believes, results in breaking down negative stereotypes about non-Jewish Poles and building bridges between people.
Full text
Available for:
BFBNIB, NMLJ, NUK, ODKLJ, PNG, UL, UM, UPUK
Tekst rozpoczyna konstatacja o kryzysie refleksji teoretycznej oraz historycznej odnoszącej się do kina, czy też w ogóle o kryzysie nauk humanistycznych (Roger Odin, Francesco Cassetti, Thomas ...Elsaesser). W tym kontekście jest interpretowane przedsięwzięcie artystyczne – esej wideo-telewizyjny autorstwa Jean-Luca Godarda Historie kina – potraktowane jako propozycja o charakterze teoretycznym oraz historycznym. Tu autorka podkreśla szczególnie praktykę archeologii kina (nakreśloną przez Ishagpoura) oraz historii XX w. jako wyraźny przejaw budowania refleksji metodologicznej, teoretycznej oraz historycznej. Wyjątkową rolę Kita upatruje w umiejętności reżysera do reorganizacji materiału archiwalnego w duchu pracy anamnezy (Alain Bergala). Godard realizuje bowiem projekt historii opowiadanej tak, by wyłonić z niej obszary refleksji teoretycznej. Jego „esej” to emanacja delikatnej siły sztuki (Céline Scemama) uwarunkowanej technikami montażowymi organizującymi materię obrazową tak, by rekonstruować z niej rys teorii sztuki i historii wieku widzianej obiektywem kinematografu.
Im Text wird das kritische Lesen der Literatur von Víťazoslav Hronec analysiert, das einen wichtigen Platz nicht nur in seiner literarischen Tätigkeit, sondern auch in der Literatur der Slo- waken ...von Vojvodina einnimmt. Die ersten literarisch-kritischen Interpretationen des gegenwär- tigen slowakischen poetischen Schaffens publizierte Hronec in den 60er Jahren des 20. Jahrhun- derts. Seitdem versucht er bis heute, mit seinem kritischen Lesen die Qualität der gesamten slo- wakischen Literatur in der Vojvodina zu verbessern und die Weiterentwicklung der Literatur zu fördern. Von großer Bedeutung sind seine Anthologien der slowakischen Poesie aus der Vojvodi- na und allumfassende historisch-literarische Vorworte, die als eine ganz besonders artige Ge- schichte der slowakischen Poesie in der Vojvodina gelesen werden könnten. Der methodologische Hauptausgangpunk von Hronec wurde zuerst von der Phänomenologie inspiriert. Sein kritisches Lesen wurde aber später, vor allem in der postmodernen Schaffensperiode in der Jahrhundertwen- de, von einer essayistischen Ausdrucksform und einer breiten kulturspezifischen Perspektive geprägt. Die hohe Gelehrsamkeit und ein Gespür für den Zeitgeist kommen in seiner breiten kulturologischen Perspektive recht gut zum Ausdruck.
Full text
Available for:
IZUM, KILJ, NUK, PILJ, PNG, SAZU, UL, UM, UPUK
Polskie słowo esej pochodzi od angielskiego słowa essey i oznacza szkic literacki. Autorem eseju jest osoba z kręgu nauk humanistycznych, która podejmuje polemikę z konkretnymi problemami, ...zagadnieniami, tropami ideologicznymi, na które z powodów osobistych chcę zwrócić uwagę. Autorzy pojawiają się w tekście najczęściej za pomocą czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej w czasie przeszłym lub teraźniejszym. W swojej narracji nie zapomina o przejściu czytelnika od „ja” do „my” w dalszej części tekstu. Eseista zaznacza także obecność czytelnika w tekście za pomocą zaimków osobowych i dzierżawczych oraz stosując różne formy zwracania się. Nadawca i odbiorca pozostają we wzajemnym oddziaływaniu, w którym rola eseisty polega na przekazaniu subiektywnego punktu widzenia i zachęceniu czytelnika do refleksji. Z drugiej strony rolą odbiorcy jest krytyczne podejście i przyjęcie postawy wobec poruszanych kwestii. Bardzo ważnym elementem w strukturze każdego gatunku prasowego jest tytuł, który ma za zadanie zachęcić czytelnika do przeczytania i streszczenia tekstu. Te dwie funkcje można zrealizować za pomocą metafor i podtytułu. Korzystając z tytułów, autorzy mogą prowadzić z czytelnikiem różne gry intertekstualne i metatekstowe. Ramki tekstowe są podstawowym elementem integralności strukturalnej gatunku. Początek wystąpienia stanowi wprowadzenie czytelnika w tematykę eseju, która może być wyrażona bezpośrednio lub może być jasna po zapoznaniu się z kontekstem. Zakończenie eseju stanowi podsumowanie rozważań: tezy, puenty lub opinii polemicznej, które nie wyczerpuje treści tematu, pozostawiając miejsce na własne wnioski czytelnika. Esej jest gatunkiem wypowiedzi, w którym wyraźnie zaznacza się subiektywne podejście do poruszanego tematu. Wybrane zagadnienia są szczegółowo analizowane, a ostateczna ocena pozostawiana jest odbiorcy. Polskie słowo esej pochodzi od angielskiego słowa essey i oznacza szkic literacki. Autorem eseju jest osoba z kręgu nauk humanistycznych, która podejmuje polemikę z konkretnymi problemami, zagadnieniami, tropami ideologicznymi, na które z powodów osobistych chcę zwrócić uwagę. Autorzy pojawiają się w tekście najczęściej za pomocą czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej w czasie przeszłym lub teraźniejszym. W swojej narracji nie zapomina o przejściu czytelnika od „ja” do „my” w dalszej części tekstu. Eseista zaznacza także obecność czytelnika w tekście za pomocą zaimków osobowych i dzierżawczych oraz stosując różne formy zwracania się. Nadawca i odbiorca pozostają we wzajemnym oddziaływaniu, w którym rola eseisty polega na przekazaniu subiektywnego punktu widzenia i zachęceniu czytelnika do refleksji. Z drugiej strony rolą odbiorcy jest krytyczne podejście i przyjęcie postawy wobec poruszanych kwestii. Bardzo ważnym elementem w strukturze każdego gatunku prasowego jest tytuł, który ma za zadanie zachęcić czytelnika do przeczytania i streszczenia tekstu. Te dwie funkcje można zrealizować za pomocą metafor i podtytułu. Korzystając z tytułów, autorzy mogą prowadzić z czytelnikiem różne gry intertekstualne i metatekstowe. Ramki tekstowe są podstawowym elementem integralności strukturalnej gatunku. Początek wystąpienia stanowi wprowadzenie czytelnika w tematykę eseju, która może być wyrażona bezpośrednio lub może być jasna po zapoznaniu się z kontekstem. Zakończenie eseju stanowi podsumowanie rozważań: tezy, puenty lub opinii polemicznej, które nie wyczerpuje treści tematu, pozostawiając miejsce na własne wnioski czytelnika. Esej jest gatunkiem wypowiedzi, w którym wyraźnie zaznacza się subiektywne podejście do poruszanego tematu. Wybrane zagadnienia są szczegółowo analizowane, a ostateczna ocena pozostawiana jest odbiorcy.
PDF
