This paper offers the results of the analysis of changes in biological and economic structure of the population in South Croatia (Dalmatia) from 1948 to 1991. Special attention has been paid to the ...development of the secondary and tertiary activity sectors and the influence of general economic progress on the population.
Full text
Available for:
DOBA, IZUM, KILJ, NUK, PILJ, PNG, SAZU, SIK, UILJ, UKNU, UL, UM, UPUK
V prispevku so predstavljeni razvojni trendi v slovenskem kmetijstvu na podlagi statističnih podatkov popisa prebivalstva v letu 1991 in popisa kmetijstva v letu 2000. Predstavljena so predvidevanja ...o trendih gibanja števila kmetij ter razvoju velikostne, socio-ekonomske in proizvodne strukture kmetij po letu 2010. Razvojni scenarij predvideva nadaljnje zmanjševanj števila kmetij in ob tem povečevanje njihove velikosti, ki pa bo še vedno daleč pod EU povprečjem. Ravno tako se predvideva oblikovanje štirih skupin kmetij: čiste profesionalne kmetije, klasične mešane kmetije, kmetije z dopolnilno dejavnostjo in dopolnilne kmetije.
Grad Knin je specifična društvena i kulturna sredina koja je u razdoblju nakon Domovinskog rata 1991. godine doživjela značajne promjene u strukturi stanovništva. Važnost proučavanja struktura ...stanovništva proizlazi iz činjenice da su promjene u njima ovisne o širim društvenim, gospodarskim i političkim kretanjima. S druge strane, promjene u strukturama stanovništva koje nastaju pod utjecajem društvenog i gospodarskog razvoja povratno djeluju
na ekonomski i socijalni razvitak zajednice, te ga mogu stimulirati ili usporavati. Temeljni cilj rada je prikaz stanja i promjene u socijalnim strukturama Grada Knina, u razdoblju od 1991. do 2011. godine, u okviru čega su analizirana demografska kretanja, ukupan broj, spol i dob, te narodnosna, obrazovna i struktura stanovništva prema aktivnosti. Korišteni izvori podataka su primarno Popisi stanovništva, te drugi izvori statističkih podataka.
U pogledu ukupnog broja stanovnika, nakon znatnog smanjenja, u razdoblju od 1991. do 2001. godine, novije razdoblje između dva popisa pokazuje stabilizaciju i blagi porast. Promjene u dobnoj strukturi pokazuju se sukladnima općem procesu demografskog starenja u Hrvatskoj. Nakon intenzivnih promjena, narodnosna struktura se stabilizira uz homogenizaciju i većinsku hrvatsku
nacionalnost, te lagani porast stanovništva srpske nacionalnosti. U obrazovnoj strukturi bilježe se pozitivni pomaci. Većina stanovništva je sa završenim srednjoškolskim obrazovanjem, uz porast visokoobrazovanih žena. Obrazovna struktura Grada Knina, u aspektu udjela pojedinih razina školske spreme, usporediva s istom strukturom Hrvatske. U 2011. godini, u strukturi aktivnog
stanovništva, najzastupljenije je neaktivno stanovništvo, među kojim je najviše umirovljenika. Nezaposlenog stanovništva je manje, a u porastu je zaposlenost žena. Među nezaposlenima je najviše onih koji traže drugi posao.
Međuzavisnost demografskog i ekonomskog razvitka manifestuje se preko ekonomske strukture stanovništva, ali је i direktno determiniše. Na promene u strukturama seoskog stanovništva, veliki uticaj ...imali su procesi industrijalizacije i deagrarizacije. Nerazvijenu privredu Jugoslavije рrе II svetskog rata, sa pretežno agrarnim karakterom i nerazvijenom industrijom, karakterisali su viškovi radne snage nа selu i velika agrarna prenaseljenost. Posleratno favorizovanje industrije, zasnovano i na prelivanju akumulacije iz poljoprivrede, dovelo је do zastoja poljoprivredne delatnosti i do nesklada u razvoju industrije i poljoprivrede. То је uslovilo masovnu migraciju seoskog stanovništva u gradove i njegovo angažovanje u nepoljoprivredne delatnosti. Tako је proces ubrzane industrijalizacije, menjajući strukturu privrede, menjao i ekonomsku strukturu stanovništva. Transfer seoskog stanovništva odvijao se tokom čitavog posleratnog perioda, а naročito intenzivno u nekim razdobljima, kada је i znatno prevazilazio prirodni priraštaj stanovništva poljoprivrednih gazdinstava. Napuštanje poljoprivrede i odlazak stanovništva u gradove imao је i brojne negativne efekte upravo zbog пeumerenog i stihijskog odvijanja. Senilizacija i feminizacija sela praktično su ostavile selo bez radne snage, а poljoprivreda је postala zapostavljena privredna delatnost. Рrеmа popisu iz 1981. godine u vangradskim naseljima Jugoslavije bilo је 45,5% aktivnih lica, 4,9% Iica sa ličnim prihodima i 49,6% izdržavanih. Stopa aktivnosti u ovim naseljima nešto је viša od stope za ukupno gradsko i vangradsko stanovništvo. Aktivno stanovništvo vangradskih naselja је i dalje najviše skoncentrisano u poljoprivredi, а zatim u industriji i rudarstvu. Tako је u 1991. godini u centralnoj Srbiji na ove oblasti otpadalo čak 77,6% (samo u poljoprivredi 58,1 %) aktivnih lica. Od ostalih delatnosti najviše su zastupljeni građevinarstvo, saobraćaj i veze i trgovina. Smanjenje poljoprivrednog stanovništva је jedna od najznačajnijih promena u socioekonomskim strukturama stanovništva Jugoslavije. U periodu od 1953. do 1991 . godine smanjeno је za preko 3 miliona lica, а njegov udeo u ukupnom stanovništvu gotovo četiri puta. Prema popisu iz 1981. godine u naseljima seoskog tipa živelo је 93,9% od ukupnog poljoprivrednog stanovništva Jugoslavije. Istovremeno ono је činilo 43,9% populacije u tim naseljima. Tendencija opadanja poljoprivrednog stanovništva nastavljena је i u najnovijem periodu, što potvrđuju i podaci iz 1991. godine za teritorije u kojima је popis u potpunosti sproveden. Smanjivanjem poljoprivrednog stanovništva opadao је i broj aktivnih poljoprivrednika, kao i njihov udeo u radnoj snazi vangradskih područja. Ро popisu iz 1981. godine u Jugoslaviji је u ovim naseljima gotovo svako drugo aktivno lice bilо poljoprivrednik. Opšta stopa aktivnosti poljoprivrednog stanovništva iznosila је 59,7% i viša je od stope za ukupno vangradsko stanovništvo (45,5%), s obzirom na veće radno angažovanje graničnih starosnih kategorija radno sposobnog stanovništva u poljoprivrednim zanimanjima.
U ovom su radu razmotreni bitni čimbenici koji su utjecali na
promjene u demografsko-ekonomskim strukturama Vukovarsko
-srijemske županije od 1857. do 2001. godine. Središnje mjesto
ima raščlamba ...ukupnoga i prirodnoga kretanja stanovništva,
migracijskoga salda i ekonomske strukture prema aktivnosti i
djelatnosti od 1971. do 2001. godine. Usporednom analizom
promjena u Vukovarsko-srijemskoj županiji i u Hrvatskoj
istražene su specifičnosti razvoja stanovništva ove županije.
Istraživanje pokazuje da tijekom čitavoga analiziranog razdoblja
migracija ima važan utjecaj na promjene u demografskim i
ekonomsko-socijalnim strukturama. Nakon Drugoga svjetskog
rata do 1960-ih godina ova je županija izrazito imigracijska, a
nakon toga postaje emigracijska. Analizom kretanja ukupnoga
stanovništva i stanovništva "u zemlji" za Vukovarsko-srijemsku
županiju utvrđeni su kvantitativno mjerljivi demografski učinci,
koji su nastali kao posljedica zapošljavanja u inozemstvu u
1960-ima. Pokazalo se da je velikosrpska agresija na Hrvatsku i,
u sklopu toga, na Vukovarsko-srijemsku županiju, osim velikih
ljudskih i materijalnih stradanja, radikalizirala sve nepovoljne
demografske procese u toj županiji.
Rad se bavi analizom kretanja ukupnog broja stanovnika Splita u razdoblju od 1857. do 2001. godine, s težištem na utjecaju doseljavanja na dobno-spolnu, obrazovnu, ekonomsku strukturu i strukturu ...kućanstava. Split je do Drugoga svjetskog rata imao relativno sporo povećanje broja stanovnika. Međutim, ubrzana industrijalizacija i razvoj tercijarnih djelatnosti nakon Drugoga svjetskog rata stvaraju potrebu za velikim brojem radne snage, što je bilo povodom za intenzivno doseljavanje, posebice šezdesetih i sedamdesetih godina 20. stoljeća. Imigracija je utjecala na povećanje broja stanovnika, ali i na spolno-dobnu, obrazovnu, ekonomsku strukturu stanovništva i strukturu kućanstava. Utjecaj imigracije na demografske strukture Splita predočen je i s pomoću rezultata istraživanja provedenog u Splitu u svibnju 2002.
Članak ukazuje na šest osnovnih tranzicijskih problema s kojima je suočena Hrvatska. To su (1) pad fizičkog obujma proizvodnje, (2) nužna afirmacija na novim tržištima, (3) spor dotok stranog ...kapitala, (4) sporo, i uz poteškoće, teče proces privatizacije, (5) velika nezaposlenost i (6) velike ratne štete. Svi ovi problemi, uz procese deagrarizacije i deruralizacije, utječu na demografsku transformaciju županijskih središta. Osobito je zabrinjavajući ubrzan demografski rast Zagreba nakon 1991. godine.
Analizom ekonomsko-socijalne strukture općine Crikvenica utvrđen je četvrti stupanj društveno-gospodarske razvijenosti 1981. godine. Omjer primarnog (5,0%), sekundarnog (36,7%) i tercijarnog (58,3%) ...sektora djelatnosti ukazuje da skupina tercijarnih djelatnosti (trgovina, ugostiteljstvo i turizam) postaje vodeća u društveno-gospodarskoj transformaciji općine.
PDF
