Prispevek osvetljuje življenje in delo plodovitega in doslej slabo raziskanega kiparja, pozlatarja in restavratorja Ivana Sojča (1879−1951). Kiparsko in drugo potrebno znanje ter izkušnje je dolgo ...pridobival v različnih delavnicah doma in v tujini. Leta 1908 je odprl lastno delavnico v Vitanju, od leta 1911 pa je živel in ustvarjal v Mariboru. V okviru raziskav je bil njegov štirideset enot obsegajoči seznam del dopolnjen z več kot sto šestdesetimi novimi. Med njimi prevladuje lesena cerkvena oprema, pomemben del opusa pa predstavljajo polnoplastični in reliefni betonski figuralni nagrobniki. V prispevku, podprtem z arhivskimi viri in ustnimi pričevanji potomcev, je Sojčevo delo predstavljeno glede na slogovne usmeritve, vzore, ikonografijo, tehniko in materiale, namembnost in kvaliteto. Prvič je izpostavljeno njegovo pozlatarsko-poslikovalsko in restavratorsko delo. Ob naštetem je zapolnjena tudi vrzel v poznavanju njegove biografije.
Prispevek obravnava različne nacionalne arhitekturne sloge, značilne za arhitekturo zadnjih desetletij Habsburške monarhije, na območju Slovenije, jih umešča v sočasno avstro-ogrsko ...arhitekturno produkcijo in skuša opredeliti njihovo propagandno vlogo. Predstavljeni so poskusi Ivana Jagra, Cirila Metoda Kocha in Ivana Vurnika za oblikovanje slovenskega nacionalnega sloga, obravnavani pa so tudi primeri češkega in nemškega nacionalnega sloga (nemške neorenesanse). V zaključnem delu avtor ovrže opredelitev opusa Lászla Takátsa v Murski Soboti za primer madžarskega nacionalnega sloga.
Na temelju novopronađene arhivske građe autorica dopunjuje ranija istraživanja o opremanju Kraljevske sveučilišne knjižnice u Zagrebu (1911. – 1913.). U članku se spominju izvođači radova, profesori ...Privremene više škole za umjetnost i umjetni obrt, Rudolf Valdec i Robert Frangeš, te se atribuiraju novi izvođači – učenici Više škole kiparskog tečaja: Vojta Braniš, Ferdo Ćus, Davorin Hotko, Robert Jean, Milorad Jovanović, Hinko Juhn, Antonija Koščević, Rudolf Spiegler, Antun Štefić, Mila Wodsedalek. Članak obrađuje i doprinos Ljevaonice za broncu pri višoj školi za umjetnost i umjetni obrt pri gradnji knjižnice, koja je izvela ukrasne radnje iz bronce.
Based on the newly found archival material, the author supplements earlier research on the furnishing of the Royal University Library in Zagreb (1911-1913). The article mentions the contractors, professors of the Temporary Higher School of Arts and Crafts, Rudolf Valdec and Robert Frangeš, and attributes other contractors ‒ students of the Sculpture Course Temporary Higher School: Vojta Braniš, Ferdo Ćus, Davorin Hotko, Robert Jean, Milorad Jovanović, Hinko Juhn, Antonija Koščević, Rudolf Spiegler, Antun Štefić, Mila Wodsedalek. The paper also discusses the contribution of the school’s bronze foundry to the construction of the library, which performed decorative works from bronze.
Koji instrumenti nam stoje na raspolaganju da stvorimo nove države putem otcepljenja (secesija)? I daje je veoma rasprostranjeno korišćenje sile u svrhe stvaranja novih država. Ali nakon uspesnog ...otcepljenja SAD od Velike Britanije 1776. godine, mobilizacija običnih građanja u svrhe zahteva i podrške sopstvene države, države koje oni kontrolišu, postepeno je postalo glavni instrument stvaranja država. Ovaj rad razmatra različite modele masovne mobilizacija u svrhe otcepljenja kao i nekoliko etičkih pitanja koje se javljaju u vezi sa njom.
Pavković vidi nestanak Jugoslavije kao niz činova otcepljenja republika i jedne pokrajine. Nasuprot tome, tvrdi se da je proces raspadanja jugoslovenske države kompleksna pojava, da je prouzrokovan ...nedostatkom političke legitimnosti nakon Titove smrti, nestankom geopolitičke uloge Jugoslavije, ugrađenom malfunkcionalnošću savezne države, ekonomskim teškoćama koje su spontano tumačene kao pojave proizašle iz navodne privilegovanosti drugih jedinica unutar sistema, nesposobnošću stare elite da modifikuje institucionalni, posebno privredni sistem, transformacijom elita u republičke i nacionalne građanske elite, širenjem straha za opstanak nacija i u suštini spontanim prestankom delovanja savezne države. Slovenija i Srbija prve su 1990. g. preuzele uloge nezavisnih država, pošto je savezna institucionalna ravnoteža bila poremećena oduzimanjem ovlašćenja pokrajinama. Jugoslovenska država prestala je da postoji prestankom njenog efektivnog delovanja, njene efektivne vlasti. Sami činovi otcepljenja u tome imali su malu ulogu. Čak ni ceo subjektivni faktor (htenja, namere, akteri, izvršioci) nije imao znatniju uzročnu težinu.
U radu se ispituje osnovanost argumenata kojima se pravda rat u Ukrajini. Počinje se od diskursa kojim se podržava rat. U govorima Vladimira Putina kao opravdanje za početak sukoba navode se genocid ...nad Rusima u Ukrajini i nepoštovanje prava naroda na samoopredjeljenje. U radu se potom ukazuje na međunarodnopravni okvir ratovanja, konkretno pod kojim uslovima je dozvoljen oružani sukob, šta je pravo naroda na samoopredjeljenje i koja su njegova ograničenja. U četvrtom dijelu se analiziraju izvještaji međunarodnih nadzornih tijela posvećeni Ukrajini – Evropske komisije protiv rasizma i netoleranciji i Savjetodavnog komiteta pri Okvirnoj konvenciji za zaštitu prava pripadnika nacionalnih manjina. Kritičkim osvrtom na argumente koji se pojavljuju u tom konfliktu, ovaj rad omogućava sveobuhvatno razumijevanje stepena njihove usklađenosti s međunarodnim pravom. Rad se završava zaključkom da stepen diskriminacije etničkih Rusa u Ukrajini nije dovoljan za primjenu koncepta remedijalne secesije i da ruska vojna intervencija u Ukrajini predstavlja kršenje međunarodnih odredbi o upotrebi sile.
Na poticaj članka Joška Kovačića, „Gradnje i pregradnje kuća u Hvaru od 1813. do 1948.“ u kojem je autor popisao sve važnije građevinske radove u Hvaru u tom periodu, ovaj se članak bavi izgradnjom ...vila i ljetnikovaca u Hvaru u razdoblju između dva svjetska rata, te ih pokušava staviti u kontekst zbivanja u hrvatskoj arhitekturi u toga vremena.
Most na rijeci Veliki Strug jest najznačajnija mostogradnja u armiranom betonu u Hrvatskoj prije završetka Prvoga svjetskog rata, a pripada u najveće takve gradnje u Austro-Ugarskoj Monarhiji uopće. ...Projekt mosta napravili su domaći građevni inženjeri – Milan Čalogović i Fran Funtak. Oblikovnim karakteristikama most pripada arhitekturi kasne secesije i ranog art-decoa.
Članak donosi prikaz transformacija hotelskog kompleksa Neptun na Brijunu Velom, građenog prema projektima bečkog arhitekta Eduarda Kramera od 1910. do 1912. godine.1 Na temelju Kramerovih projekata, ...povijesne fotodokumentacije i analize postojećeg stanja, hotelski se kompleks razmatra u kontekstu onodobne hotelske izgradnje na području Kvarnera, koja početkom 20. stoljeća s razvojem turizma doživljava preobrazbu. Riječ je prije svega o napuštanju zatvorenog historicističkog koncepta u korist razvedenijeg tlocrta i lođama rastvorenih pročelja, kao i bogatije ponude društveno-kulturnih i rekreacijskih sadržaja, što je podrazumijevalo uvođenje javnih prostora kao što su kinodvorana, plesna dvorana, dvorana za slušanje glazbe, prostor za društvene igre, zimski bazen i sl. Istovremeno secesijski vokabular uz natruhe moderne dobiva primat u odnosu na prethodno dominantni neostilski izričaj. Kompleks je, međutim, znatno izmijenjen nizom intervencija nakon Drugog svjetskog rata, a posebno je zanimljiv zahvat koji se izvodi prema projektu slovenskog arhitekta Vinka Glanza na najvećoj zgradi kompleksa – Neptunu III. Naime, u povodu planiranog sastanka predstavnika nesvrstanih zemalja 1956. na Brijunu Velom, Glanz dobiva zadatak od Vlade SFRJ da kompleks hotela Neptun, koji predstavlja vrata otoka, preoblikuje u skladu s političkim aspiracijama ondašnje Jugoslavije. Radom su predstavljeni dosad neobjavljeni nacrti Vinka Glanza za pregradnju Neptuna III, kao i idejno rješenje za preoblikovanje cijeloga kompleksa. Osim Glanzovih intervencija, utvrđene su sve kasnije važnije promjene, poput pregradnje bazenske zgrade i zgrade Neptuna II. Ti su zahvati pridonijeli potpunoj diferencijaciji dijelova prvotno homogene cjeline, što otvara brojna pitanja u vezi s budućom obnovom i prezentacijom kompleksa.
The text presents the transformation of the Neptun hotel complex on Veliki Brijun, based on the project by architect Eduard Kramer of Vienna and built between 1910 and 1912. Based on Kramer’s projects, historical photo-documentation and analysis of the current condition, the hotel complex was examined in the context of hotel construction in the Kvarner area, which was transformed with the development of tourism at the beginning of the twentieth century. The closed historicist concept was abandoned in favour of the more complex ground floor and open façades with loggias, as well as more social and recreational activities, which implied the introduction of public spaces such as a cinema, dance hall, music room, games room, indoor swimming pools, etc. At the same time, the Art Nouveau vocabulary, along with modern elements, gained primacy over the earlier dominant neoclassical expression. However, the complex was significantly altered with a series of interventions after World War II. The intervention to Neptun III, the biggest building of the complex, based on a project by the Slovenian architect Vinko Glanz, is particularly interesting. For the planned meeting of representatives of non-aligned countries in 1956 on Veliki Brijun, Glanz was tasked by the SFRY government to transform the Neptun hotel complex, which represents the gateway to the island, in line with the political aspirations of Yugoslavia. The paper presents Vinko Glanz’s unpublished designs for the reconstruction of Neptun III, as well as a conceptual design for the transformation of the entire complex. In addition to Glanz’s interventions, other significant changes, like the reconstruction of the swimmingpool building and the Neptun II building, were identified. These interventions contributed to the complete differentiation of parts of the originally homogeneous unit, which opens up numerous questions regarding the future restoration and presentation of the complex. Although the Neptun complex was built as a functionally connected unit with a consistent form, later interventions negated this fact. Each period transformed some buildings in accordance with the spirit of the time, or the historical and political context, not respecting their cohesion and relationship. This approach led to diversity and disparity, and also to complexity of the entire complex – which, in spite of everything, inherited cultural, historical and urbanistic-architectural values. The complex, with Art Nouveau characteristics, from the time of investor Paul Kupelwiesor and designer Eduard Kramer, presents the period when the hotel complex on Veliki Brijun was created, and from which one of the most sought-after holiday resorts of the Monarchy developed. As such, it occupies a significant place in the review of the first hotel buildings built for the conditions and climate of the region, and also in the wider context of tourism development in the northern Adriatic under the auspices of Austrian entrepreneurs and Viennese influence. This layer, except in the basic four-part concept of interconnected volumes, is preserved in the loggia system that appears as the dominant part on the main and back façades of Neptun III.
The transformation that Vinko Glanz carried out in the 1950s was an intervention in which the ideological component played a crucial role, giving the designer a problem with the presentation. The reduction of certain parts of Neptun III in favour of achieving straight lines and abstract forms deprived the entire complex of significant features. Even though he was aware of removing essential properties – decorative and imaginative aspects as an association with the aristocratic past of the island – Glanz retained the structure of the horizontal and vertical lines which formed deep loggias that are part of each room. This grid, purified and accentuated by the project, has remained the dominant manifestation and identity of Neptun III and can be assessed as the most valuable contribution to the reconstruction. The third phase or layer is of interventions on Neptun II in the sixties, and the swimming-pool building in the late seventies, even though they were not the work of the same designer, nor did they derive from the same period. Regardless, they are the expression of the same artistic intention in the sense of reducing decorative elements in favour of an abstract composition of geometric character and purity. Each one carries certain qualities, although, in the context of the entire complex, they are in fact not uniform. The complex is in need of a thorough reconstruction that will affirm its significant properties. In the abstract language of the 21st century, in conjunction with the sequence of transformations carried out in the 20th century, it is necessary to reshape certain parts of the complex in a way that will restore its uniformity and vividness of outline. In this sense, only Neptun III should be dominant and of accentuated verticals, while Neptun II should retain the character of a subordinate building with its shape adapted to the entire complex. The future project proposes to maintain and present the concept of the façade with loggias that was innovative when it was made, and is today a testimony to the strategic thinking and development of hotel architecture in this area.
PDF
