Slomom Austro-Ugarske Monarhije 1918. godine nastale su na njenim ruševinama nove nacionalne ili višenacionalne države. Katolička crkva kao jedan od stupova habsburške dinastije našla se suočena s ...pokretima koji su zahtijevali reformu Crkve na demokratskim načelima. Takvi pokreti javili su se u Mađarskoj, Poljskoj, Hrvatskoj (Kraljevini SHS), no po intenzitetu i opsegu najjači je bio onaj u Češkoj. Odmah po nestanku Monarhije, a na temelju nacionalnih
ideoloških temelja koje su zacrtali češki liberali s kraja 19. i početka 20. stoljeća na čelu s Masarykom, započeo je reformni pokret češkog svećenstva i vjernika, koji je naposljetku doveo do raskola i stvaranja Češke narodne crkve. Sam reformni pokret u Češkoj kretao se u dva smjera, jedan koji je završio u raskolu i osnivanju Češke narodne crkve, a drugi, koji je iz njega proizišao, usmjerio se prema pravoslavlju, a važnu ulogu u tome imala je Srpska pravoslavna crkva. Ovim radom želi se dati uvid u nastanak i razvoj reformnog pokreta u Češkoj, zasnovanog dijelom na ideološkoj podlozi Tomáša Garrigue Masaryka, nastanak Češke narodne crkve
kao i u ulogu Srpske pravoslavne crkve u tom pokretu. Rad je utemeljen na pisanju tadašnjega hrvatskog tiska i na dostupnoj literaturi na hrvatskom jeziku.
Značajan pomak i otvaranje ekumenskoj ideji i pokretu koji je za Katoličku crkvu učinio Drugi vatikanski koncil naišli su na veliki odjek u Hrvatskoj. Osobito je to vidljivo u prvim godinama nakon ...Koncila kada je u Crkvi u Hrvata pokrenut niz događanja koja su trebala započeti s ekumenizmom na prostoru bivše Jugoslavije. Najbolji izvor za poznavanje širenja i usmjeravanja ekumenske misli u poslijekoncilskom razdoblju u Hrvatskoj svakako je Glas Koncila, kao i njegov bilten Poslušni Duhu, koji je izašao u svega pet brojeva. Upravo se iz ondašnjih tiskovina može iščitati određena ekumenska euforija koja je zavladala među hrvatskim svećenstvom i laicima u prvim godinama nakon Koncila, ali i jedan veliki zastoj početkom 70-ih godina XX. stoljeća. Ekumenizam je na ovim prostorima u prvom redu bio usmjeren prema Srpskoj pravoslavnoj crkvi, u kojoj su stavovi prema ekumenizmu bili često oprečni, od onih koji su ga podržavali do onih koji su mu pristupali s velikim oprezom i predrasudama. Na području ekumenske misli i cijeloga ekumenskog pokreta u njegovim početcima na hrvatskom prostoru svakako je najznačajniju ulogu imao Tomislav Janko Šagi-Bunić čiji su članci u Glasu Koncila i biltenu Poslušni Duhu, koji je uređivao, pokazatelj koncilske usmjerenosti Katoličke crkve prema ekumenizmu. Šagi-Bunić je zacijelo bio vodeće ime ekumenskih gibanja u Hrvatskoj u poslijekoncilskom razdoblju.
Bishop Nikolaj Velimirović (1881–1956) is arguably one the most controversial figures in contemporary Serbian national culture. Having been vilified by the former Yugoslav Communist authorities as a ...fascist and an antisemite, this Orthodox Christian thinker has over the past two decades come to be regarded in Serbian society as the most important religious person since medieval times and an embodiment of the authentic Serbian national spirit. Velimirović was formally canonised by the Serbian Orthodox Church in 2003. In this book, Jovan Byford charts the posthumous transformation of Velimirović from ‘traitor’ to ‘saint’ and examines the dynamics of repression and denial that were used to divert public attention from the controversies surrounding the bishop’s life, the most important of which is his antisemitism. Byford offers the first detailed examination of the way in which an Eastern Orthodox Church manages controversy surrounding the presence of antisemitism within its ranks and he considers the implications of the continuing reverence of Nikolaj Velimirović for the persistence of antisemitism in Serbian Orthodox culture and in Serbian society as a whole.
Politiku Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca prema Katoličkoj crkvi osobito su osjetili grkokatolici, napose u Vojvodini i Bosni. Grkokatolici su za pravoslavce predstavljali određenu provokaciju
i ...izdaju pravoslavlja te ih je kao takve trebalo vratiti u krilo Pravoslavne crkve. Agresivna prozelitistička kampanja Srpske pravoslavne crkve (dalje: SPC), usko povezane s državnim
vlastima, osobito Svetozarom Pribićevićem i Nikolom Pašićem, 20-ih godina prošloga stoljeća okomila se na najslabije zaštićenu zajednicu grkokatolika u Kraljevini SHS, onu Ukrajinaca i Rusina u Bosni. Ti grkokatolici bili su naseljeni krajem 19. i početkom 20. stoljeća s područja Galicije i Podkarpatja kao kolonisti u sklopu austro-ugarske agrarne reforme u Bosni i Hercegovini. Naseljeni uglavnom na području Banjalučke biskupije, osobito u prnjavorskom kraju, oni su
do kraja austro-ugarske uprave zasnovali svoje župe i uredili svoj vjerski život. Dolaskom nove države našli su se na udaru agresivnog prozelitizma SPC-a. O stanju, pritiscima i progonima grkokatolika u Bosni za Katolički list opširno su pisali Janko Šimrak i Mirko Boić te su nam njihova izvješća jedini pregledni izvor o tim događanjima, osobito ako se uzme u obzir da druge hrvatske tiskovine toga vremena o tome nisu izvještavale gotovo ništa ili vrlo malo. Pravoslavni prozelitizam u novoj državi bio je toliko agresivan da je katolički tisak javno pisao o njemu i naglašavao kako se srpsko-pravoslavni prozelitizam čini po točno određenom planu s ciljem da
se suzbije utjecaj Katoličke crkve. U očima SPC-a i beogradskih vlada, ali i djela hrvatske prosrpski i unitaristički orijentirane inteligencije, Katolička crkva smatrana je protivnikom na putu
»k narodnom jedinstvu«. Osobito su se nezaštićenima i izloženima našli grkokatolici u Bosni.
Written on the basis of a wide range of South Slav sources and previously unpublished, often confidential documents from communist state archives, as well as on the author's own on‐the‐ground ...experience as a journalist, this book explores the political role and influence of religious organizations, namely, the Serbian Orthodox Church, the Catholic Church in Croatia and Bosnia‐Herzegovina, and the Yugoslav Muslim Organization (Islamic community) over the course of the last century. The author emphatically rejects the notion that a “clash of civilizations” has played a central role in fomenting aggression in the former Yugoslavia. He finds no compelling evidence of an upsurge in religious fervor among the general population. Rather, he concludes, the primary religious players in the conflicts have been activist clergy. What emerges from the book, which aims to be the first political history of religion in modern Yugoslav states, and combines narrative and analysis, is a deeply nuanced understanding of the history and troubled future of one of the world's most volatile regions. The narrative presents the process of the making, decay, and collapse of several regimes and nation‐states chronologically, highlighting the role of religion in these processes, while also presenting the history of the religious institutions mentioned above. The analysis deals with the role of religious institutions, symbols, and practices in state formation and destruction. The book starts with a chronology (1935–2002) and maps of the region as background to what follows in the 12 chapters.
Tokom osamdesetih godina u Jugoslaviji, sećanja na Drugi svetski rat su bila instrumentalizovana kako bi hranila uzajamne strahove i mržnje. Takođe je poznato da su u isto vreme, srpski nacionalisti ...kvalifikovali kao „genocid“ ne samo pokolje počinjene od strane hrvatskih ustaša između 1941-1945, već i situaciju u kojoj se nalazila srpska populacija na Kosovu. Takva politička instrumentalizacija termina genocid ne može biti pravilno shvaćena bez osvrta na njegove definicije i primene u toku prethodnih decenija. Takva perspektiva omogućuje ne samo da tačnije identifikujemo poreklo određenih semantičkih nepreciznosti, već i da sagledamo kako se u jugoslovenskom slučaju artikuliše pravna i istoriografska logika, kao i istorijske procese svojstvene jugoslovenskom prostoru i one zajedničke celom evropskom kontinentu. U tekstu se najpre analizira pravna definiciju pojma genocid korišćenu od strane jugoslovenskih vlasti u prvoj posleratnoj deceniji, zatim upotreba ovog pojma od strane Vladimira Dedijera i njegovog Odbora za istraživanje građe o genocidu nad srpskim i drugim narodima Jugoslavije, a potom i njegova upotrebu od strane određenih prestavnika Srpske pravoslavne crkve. Na kraju, ovaj tekst se bavi generalizacijom upotrebe ovog pojma u okviru srpskih nacionalističkih krugova krajem osamdesetih godina.
Dr Dušan Bandić (1938-2004) bio je profesor etnologije na Filozofskom fakultetu u Beogradu i jedno vreme šef Katedre za nacionalnu etnologiju i antropologiju. Bavio se istraživanjem religije Srba. ...Objavio je oko pedeset naučnih radova i četiri knjige: Neke novije promene u životu i kulturi stanovništva okoline Beograda (Etnografski institut SANU, 1979), Tabu u tradicionalnoj kulturi Srba (Biblioteka XX vek, 1980), Carstvo zemaljsko i carstvo nebesko (Biblioteke XX vek, prvo izdanje 1990, drugo, dopunjeno izdanje 1997) i Narodna religija u sto pojmova (Nolit, prvo izdanje 1991, drugo 2004.) Dobitnik je nagrade „Tihomir Đorđević” Etnološkog društva Srbije za 1980. i Nolitove nagrade za 1991. godinu. Narodno pravoslavlje sadrži Bandićeve radove koji nisu ušli u sastav drugih njegovih knjiga, a koje je prikupila i za štampu priredila dr Lidija Radulović.
Sadržaj: I deo – NARODONO PRAVOSLAVLJE : O narodnom pravoslavlju danas, Tajni život kosovskog mita, O đavolu u narodnom pravoslavlju, Verski identitet savremenih Srba,Sveti Sava kao srpski Prometej, O narodnoj religiji. II deo – IZ ISTORIJE PROUČAVANJA NARODNE RELIGIJE I FOLKLORA: Sima Trojanović kao istraživač narodne religije, Erdeljanovićev rad na proučavanju religije,Milenko Filipović kao istraživač, Narode religije Južnih Slovena. DODATAK: O izboru direktora u jednoj naučnoj ustanovi, Ispit kao ritualni čin.
U radu se analizira izvješće pod nazivom „Izveštaj episkopa banatskog dr. Atanasija (Jevtića) o zbivanjima u Slavonskoj eparhiji Srpske pravoslavne crkve“ koje se zapravo odnosi na posjet spomenutog ...vladike okupiranom području Zapadne Slavonije od 5. do 8. prosinca 1991. godine.
Kantakuzina Katarina Branković Serbian Orthodox Secondary School is a coeducational gymnasium established in Zagreb, Croatia in 2005. The school was established in the post-Croatian War of ...Independence context, yet the project nevertheless received unexpected levels of support both at the level of state institutions and media. In this article, we analyse positive media coverage and the local context leading us to the conclusion that the experience of this showcase school represents an exception to the rule of challenging community cultural and educational institutions building. By application of media analysis and minority auto-ethnography we concluded that the school benefited both from the honest support by the liberal citizenry and conservative efforts to use minority religion institution building to open the public space for the dominant Roman Catholic Church. By applying the concept of ontological insecurity, minority stress and deliberate institutional apolitical neutrality we conclude that the level of institutional support and overwhelmingly positive media attitude may be much more imperil than one may conclude based exclusively on the media evidence.
