U ovom radu ćemo nastojati da fenomen rijaliti programa teorijski analiziramo koristeći Fukoovu koncepciju heterotopije. Prvo ćemo razmotriti neke od glavnih teorijskih dilema koje prate pojavu ovog ...televizijskog formata, a koje se pre svega tiču stepena demokratizacije savremenih medija i eksploatacije „običnih aktera“. Takođe, tvrdićemo da su ambivalentnost i hibridnost inherentna odlika rijaliti televizije, te da se ta svojstva, kao što ćemo u drugom delu pokazati, mogu temeljnije teorijski razumeti ukoliko im pristupimo kao specifičnim oblicima heterotopije. Nakon toga ćemo na primeru lokalnih modifikacija formata pokušati da pokažemo kako heterotopijske priroda rijalitija gledaocima nudi jednu specifičnu (kvazi)refleksiju nad strukturalnim odlikama datog društva koja zapravo samo doprinosi njegovoj daljoj fragmentaciji.
Prvi dio rada posvećen je izlaganju razumijevanja dva pojma političke slobode Isaiaha Berlina: pozitivnog i negativnog. Posebna pozornost posvećuje se određivanju negativne koncepcije slobode i ...vrijednosnog pluralizma. Drugi dio rada navodi neke relevantne i utjecajne primjedbe koje su upućene, ili se mogu uputiti, Berlinovu binarnom razvrstavanju slobode, kao i odgovore apologeta negativne slobode na te primjedbe. Također se prikazuju alternativne konceptualizacije slobode, prije svega MacCallumova “tripartitna” te Skinnerova i Pettitova “republikanska”, ne bi li se izoštrile točke spora. U kratkom zaključku se sugerira da negativna sloboda nije dovoljan, ali jest neophodan uvjet svakog smislenog govora o njoj. Autor izražava uvjerenje da se takva interpretacija podudara s Berlinovom namjerom.
Dosadašnja istraživanja pokazuju da ljudski glas ima važnu ulogu u prijenosu raznih karakteristika govornika, poput spola, dobi i tjelesne visine. Postoji i povezanost izmeðu raznih značajki glasa i ...percepcije osobina ličnosti. Primjerice, viši glas povezan je s percepcijom femininosti, a dublji s percepcijom dominacije. Cilj ovog istraživanja bio je ispitati odnos karakteristika glasa i osobina ličnosti kod žena, pri čemu je pažnja usmjerena na samoprocjene maskulinosti, femininosti, dominacije i afilijacije. Sudjelovalo je 48 žena, čiji je izgovor samoglasnika /a/ snimljen tri puta. Izračunom prosječnih vrijednosti značajki glasa utvrðeno je da visina glasa nije povezana sa samoprocjenama osobina ličnosti. S druge strane, varijabilitet visine glasa negativno je povezan s maskulinosti te pozitivno s femininosti. Nadalje, shimmer je pozitivno, a omjer harmoničnoga tona i šuma negativno povezan s maskulinosti. Daljnje regresijske analize potvrdile su značajan doprinos varijabiliteta visine glasa i shimmera u predviðanju individualnih razlika u maskulinosti. Osim interpretacije rezultata u kontekstu nalaza ranijih istraživanja, u radu se raspravlja o smjernicama za poboljšanje metodologije budućih istraživanja.
U radu se istražuju dva sveprisutna poimanja moći: „klasično sociološko”, koje se oslanja na definiciju moći Maxa Webera, i „fukoovsko”, koje proizlazi iz genealoških radova Michela Foucaulta. ...Zagovaraju se tri glavne teze. Prvo, ta dva koncepta u većini aspekata nisu onoliko drastično različita koliko se to najčešće tvrdi. Dokazuje se da u okviru obaju koncepata postoji prostor za različite izvore moći, za tumačenje moći bez opredmećivanja, za činjenicu da je moć rijetko potpuno centralizirana i slično. Drugo, u onim aspektima u kojima se ta dva koncepta doista razlikuju, klasično je poimanje moći uvjerljivije i korisnije nego Foucaultovo. Dokazuje se da je fukoovsko gledište implicitno pozitivističko u normativnom aspektu pa je stoga u okviru toga gledišta nemoguće razlikovati moć i dominaciju, kao i to da ono podliježe pogreškama metodološkog holizma (odnosno, nedovoljno razmatra djelovanje). Treće, tvrdi se da klasično sociološko gledište omogućuje analitičko razlikovanje moći, dominacije i eksploatacije. Dokazuje se da te tri kategorije nemaju jednako značenje te da svaka od njih podrazumijeva znatno različite sociološke implikacije. Pokazuje se da se eksploatacija ne odnosi na bilo koji proces neplaćenog prisvajanja viška s obzirom na to da se prihvaćanjem te definicije očito izvode lažni zaključci. Ipak, takvo je prisvajanje temeljna karakteristika prema kojoj se eksploatacija razlikuje od dominacije (ali ne i moći), a to otkriva važnu sociološku implikaciju za dinamiku borbe eksploatiranih protiv eksploatacije, različitu od borbe dominiranih nad vršiteljima dominacije.
U radu su prikazane dve studije, prva namenjena proveri internih metrijskih karakteristika i konstruktne validnosti nove skale za procenu autoritarnosti, UPA-S, a druga pokušaju da se doprinese ...odgovoru na pitanje da li je autoritarnost osobina ličnosti ili sindrom stavova. Ovaj 47- ajtemski instrument predstavlja kombinaciju stavki dve skale – ADO, namenjene proceni autoritarnosti kao osobine ličnosti, i AUT-NS, koja autoritarnost tretira pre svega kao sindrom stavova. Osnovni cilj prve studije bila je provera internih metrijskih karakteristika skale UPA-S. Analizom glavnih komponenti, uz Promax rotaciju, u prostoru merenja skale UPA-S ekstrahovane su tri latentne dimenzije nazvane autoritarna submisivnost, autoritarna agresivnost i stoicizam. Skale formirane na osnovu matrice faktorskog sklopa imaju zadovoljavajuće pokazatelje pouzdanosti, homogenosti i reprezentativnosti. Konvergentna validnost skale UPA-S proverena je u okviru druge studije. Konfirmativnom faktorskom analizom testirana su tri modela latentne strukture zajedničkog prostora skala UPA-S, Altemejerove Skale desničarske autoritarnosti, Beogradske revizije F skale autoritarnosti, Skale socijalne dominacije i Skale modernog rasizma. Najadekvatnijim se pokazao model koji podrazumeva dve korelirane latentne dimenzije, od kojih prva obuhvata operacionalizacije autoritarnosti, a druga operacionalizacije srodnih koncepata. Rezultati ukazuju na zadovoljavajuća merna svojstva skale UPA-S, idu u prilog shvatanju autoritarnosti kao višedimenzionalnog konstrukta čiji sadržaj objedinjuje specifični sindrom stavova i indikatore osobina ličnosti koje se tradicionalno smatraju korelatima antidemokratske orijentacije.
Pierre Bourdieu is a contemporary classic and one of the most influential sociologists of today. Both his writings and his academic personality have been subjects of many studies and discussions in ...the academic literature. The aim of this study is to offer an approach to the body of work of this French sociologist, different from a majority of the existing ones. The originality of the present approach stems from research methodology – which is not new in itself, but so far rarely consistently applied in studying Bourdieu – and also from adopting a unique interpretative perspective on Bourdieu's theoretical opus. The methodological focus is on examining the theoretical stances (text analysis and comparative intertextual analysis), their origins and their development, by taking into account all the social factors that had influenced Bourdieu's formation, as a social agent and sociologist (social, intellectual, scientific and academic contexts are analyzed). On the theoretical level, Bourdieu's work is approached by a comprehensive, thorough and critical examination of his views and key ideas. The existing relevant analyses written by other people are examined as well, with a view to building up the central argument of the dissertation: that Bourdieu's sociology is best described as sociology of domination. Introductory chapter begins with a brief, systematic survey of relevant studies of Bourdieu and his sociology. Then, the main features of Bourdieu's sociology are identified: the ones which help classify it as a critical sociology of domination and the others which point to differences between Bourdieu's sociology and other similar approaches to society and relations of domination. The author argues that the particularity of Bourdieu's sociology mainly stems from field theory, which has a central role in it and represents the principal analytical framework for the application and deployment of other theoretical concepts. In order to support that claim, the author explores, in the opening chapter, the genesis of Bourdieu's theoretical construction and discusses the role field theory plays in it (Chapter 1, „Bourdieu's Sociology of Domination and Its Beginnings―). This work uses field theory as an analytical anchor which helps to establish whether Bourdieu's sociology functions as a sociology of domination, and if so, in which way. For this reason, major attention is paid to Bourdieu's understanding of several social fields – political field (Chapter 2, „Political Field and Symbolic Violence – When Word Becomes Power―), field of education (Chapter 3, „Field of Education – The Cultural Accomplice―), scientific field (Chapter 4, „Scientific Field – Domination Put to Test―), field of art (Chapter 5, „Field of Art – Domination of Creativity and Creativity of Domination―) and field of power (Chapter 6, „Field of Power – The Battle of All/Fields Against All/Fields―). One chapter is dedicated to Bourdieu's view of masculine domination which the French sociologist considered to be in a certain way transversal to all fields (Chapter 7, „Masculine Domination – Two Genders of Symbolic Capital―). The final chapter discusses Bourdieu's social theory from the perspective of several of his major commentators, followers and critics (Chapter 8, „Legacy and Inheritors―). Their voice is used as a commentary on Bourdieu's view and vision of the social world, and at the same time as an overture for the final examination of this work – the question of heuristic potentials and applicability of his theoretical apparatus for the study of domination in the 21st century. In the conclusion, the author highlights and advocates the practical application of some of Bourdieu's ideas, identified in preceding analysis of Bourdieu's writings on politics, education, science, culture and art (ideas like politics of habitus, rational pedagogy, and others). These are considered to have important political implications, in terms of suspending the relations of domination in society.
Pjer Burdije je savremeni klasik i jedan od najuticajnijih sociologa današnjice. O njemu i njegovim delima se mnogo i naširoko pisalo i raspravljalo u stručnoj literaturi. Cilj ove studije je da ponudi drugačiji pristup u proučavanju rada francuskog sociologa od onih postojećih. Originalnost pristupa proizlazi iz metodologije rada, koja samo po sebi nije nova ali je retko kad bila dosledno primenjena u izučavanju Burdijea, i osobenom interpretativnom ključu kroz koji se teorijski opus ovog autora sagledava. Kad je reč o metodologiji, težište je na preispitivanju teorijskih stanovišta (analiza teksta i intertekstualna uporedna analiza), ali se njihov nastanak i njihov razvoj razmatraju tako što se uzimaju u obzir svi oni društveni činioci pod čijim uticajem se Burdije, kao društvena jedinka i kao sociolog, formirao (analiza konteksta – društvenog, intelektualnog, naučnog i akademskog). Na teorijskom nivou, Burdijeovom radu se pristupa kroz sveobuhvatno, temeljno, kritičko, preispitivanje njegovih shvatanja i ključnih ideja, uz komentarisanje relevantnih osvrta na ta ista, kako bi se izneli argumenti u prilog teze da je Burdijeovu sociologiju najprimerenije okvalifikovati kao sociologiju dominacije. U uvodnom delu rada, najpre se daje kratak, sistematičan pregled relevantnih studija o Burdijeu i njegovoj sociologiji. Potom se identifikuju glavne odlike Burdijeove sociologije, one po kojima se ona svrstava u red kritičkih sociologija dominacije, ali i one koje je čine specifičnom u odnosu na srodne pristupe društvu i odnosima dominacije. Autorka tvrdi da posebnost Burdijeove sociologije dominacije dobrim delom proizlazi iz teorije polja, koja u njoj zauzima centralno mesto i predstavlja glavni analitički okvir za primenu i razradu ostalih teorijskih pojmova. Da bi to pokazala, autorka, na samom početku, proučava genezu Burdijeove teorijske konstrukcije i preispituje mesto teorije polja u njoj (prvo poglavlje „Burdijeova sociologija dominacije i njeni počeci"). Teorija polja je u ovom radu upotrebljena kao analitičko uporište iz kojeg se procenjuje da li i na koji način Burdijeova sociologija funkcioniše kao sociologija dominacije. Upravo zbog toga, rad je najvećim svojim delom koncipiran oko analize Burdijeovog shvatanja nekoliko društvenih polja – političkog polja (drugo poglavlje „Političko polje i simboličko nasilje – kad reč postaje moć―), polja obrazovanja (treće poglavlje „Polje obrazovanja – kulturni saučesnik―), naučnog polja (četvrto poglavlje „Naučno polje – dominacija na testu―), polja umetnosti (peto poglavlje „Polje umetnosti – dominacija kreativnosti i kreativnost dominacije―) i polja moći (šesto poglavlje „Polje moći – borba svih polja protiv svih polja―). Jedno posebno poglavlje je posvećeno Burdijeovom shvatanju muške dominacije koju je francuski sociolog smatrao nekom vrstom transverzale svih polja (Sedmo poglavlje, „Rodna dominacija – dva pola simboličkog kapitala―). U poslednjoj celini raspravlja se o Burdijeovoj društvenoj teoriji iz ugla odabranih poznavalaca, sledbenika i kritičara njegove misli (osmo poglavlje „Nasleđe i naslednici―). Njihov glas je upotrebljen kao komentar Burdijeovog viđenja i Burdijeove vizije društvenog sveta i istovremeno kao uvod u preispitivanje heurističke plodnosti i primenjivosti njegove teorijske aparature u istraživanju dominacije u društvu XXI veka, kojim završava ovaj rad. U zaključku autorka takođe ukazuje na neke Burdijeove ideje, koje izdvaja na osnovu prethodno izložene analize njegovih tekstova o politici, obrazovanju, nauci, kulturi i umetnosti (ideje poput politike habitusa, racionalne pedagogije i dr.), za koje smatra da imaju značajne političke implikacije u smislu ukidanja odnosa dominacije u društvu i za čiju se praktičnu primenu zalaže.
Uvjetovano ponašanje rastućeg „ja“, izraz je utjecaja društveno socijalne uloge na ponašanje jedinke. Uspon svake jedinke u društvu, jedino je moguć kroz „odabir“ uloge kroz koju će manifestirati ...svoj neprikosnoveni „ja“. Jedinstvo onog što jesmo prestaje biti ukoštavanjem u okvire neke društveno-socijalne uloge. Društvena uloga u vidu stereotipa kao uspješan način kategorizacije čovjekovog „ja“ i određivanja svrhe te puta njegovog uspinjanja glavni je protivnik ostvarenja sebe kroz sebe-određenje, a ne stereotipno-određenje. U eseju, razmatraju se pogledi društveno socijalnih uloga kao ugroze slobodnog ostvarenja osobnog „ja“. Isto tako izražena je perspektiva kroz koju je osoba s neprikosnovenim „ja“ osoba kakva treba biti, a ne osoba kakvu bi željeli to jest osoba kao rezultat očekivanja.
Pravo svakog samosvjesnog bića jest obznaniti postojanje svojeg unutarnjeg „ja“ i objaviti svijetu svoju pojavu kroz nametanje i privlačenje pažnje kako bi svijenost drugih okupirana postojanjem ...mojeg unutarnjeg „ja“ jačala moj integritet kao osobe i moj nepremostivi, originalni i neprikosnoven „ja“. Svako samosvjesno biće želi osjetiti svoj „ja-poriv“ intenzivnije kao nikada do sada, jer na taj način potvrđuje svoje mjesto i svoje cjelokupno postojanje na svijetu. Svako samosvjesno biće želi osjetiti svoj „ja-poriv“ do te mjere da se prepušta nagonu dominacije i superiornosti.
Rad analizira Nietzscheovo razumijevanje moći kao volje za moć i autonomije kao samopostajanja, s jedne strane, te dominacije, kao samonadilaženja, s druge strane. Naglašavajući glavne misli ...Lawrenceova romana Sinovi i ljubavnici, rad se oslanja na glavne stupove Nietzscheove filozofije, pokušavajući proniknuti u njegovo razumijevanje moći i svake volje za moć. Nietzscheovo razumijevanje volje za moć usko je povezano s procesom samoafirmacije, borbe za ostvarenje plemstva duha, te njegovim vlastitim riječima, pothvatom postajanja »pjesnikom vlastitog
života« i stvaranjem vlastitih zakona te konstantnom borbom sa životom za sam život. Lawrence prikazuje istu perspektivu očima umjetnika s mnogo filozofskih i psiholoških konotacija. Lawrence
dijeli sa čitaocima Nietzscheovu perspektivu shvaćanja slobodnog duha koji pokušava nadići sebe te stvoriti vlastite zakone samodominacije te dominacije nad svijetom koji ga okružuje.
PDF
