Razprava poveže hister razvoj literarne proze v drugi polovici 19. stoletja s sočasnim natajanjem omrežja medijev: založb, časopisov in literarnih revij. Šele mediji so omogočili zadostne strukturne ...možnosti objavljanja in delovanja v različnih vlogah literarnega sistema. Razvoj je prikazan ob primeru enega vodilnih pripovednikov tega obdobja, Josipa Jurčiča.
This study is about the origin and genesis of regulation of one segment of media system – broadcasting, which has been operating in The Republic of Serbia in different socio-economic conditions. ...Analyzing the development of broadcasting regulation in Serbia, we have tried to systematize our view on the origin, historical phases and, finally, characteristics of modern regulation processes of that segment of domestic media system. Taking into account the up-to-date transformation of media system in Serbia and the adoption of new laws which regulate it and which are aimed for the implementation of democratic models of developed countries and for approaching European economic and political integration in Serbia, the analytical consideration of the results of implementation of contemporary European regulatory practice in broadcasting in domestic media legislative has been of great importance. Using analytical and descriptive approach to the largest extent, the study presents different periods of broadcasting regulation in Serbia in which its development has been determined by specific historical, political and socioeconomic conditions. Thus we analyze the development of broadcasting regulation in Serbia through several historical phases, from its origin until The Second World War, during socialism, as well as in the last decade of the twentieth century and after democratic changes in 2000. We have shown that since the beginning of broadcasting in Serbia (1924-1941), in the earliest phases of regulation process, national legislation in this area relied on European regulatory framework and principles of international law then in force, which secured monopolistic position to the State and adhering to highly restrictive media policy. In this period, state interventionism was justified with practical and moral reasons. Period after The Second World War (1944-1991) was marked with dominant influence of ideological matrix of Communist Party on media system. Public media were treated as information-propaganda tools and it was expected that media experts would act as socio-political workers. Legal regulation based ownership relations on state, later social property thus preventing the existence of media market and securing direct influence of the State on the foundation, organization, financing and selection of staff who were required to implement a unique editorial policy of media. In the 1990s, so-called self management model of media system was dismantled and the largest broadcasting systems in Serbia were fully nationalized. Repressive control mechanisms have used the media for propaganda purposes. Undemocratic media laws have produced chaos in air enabling the establishment of large number of private broadcasters, while the independent media suffered a lot of pressure and irregular conditions of quasi-democratic system which articulated only formally many legal provisions as democratic. In modern times (2000-2012), media system in transition in Serbia calls for democratic transformation. This transformation has been partly realized through the adoption and implementation of the principles of European regulatory framework. However, despite normatively founded principles of democratic transformation of broadcasting system in Serbia, inconsistent implementation of the legislation in practice points out to unprincipled attitude of Government towards the key issues considering the media independence. It turned out that in transitional Serbia there is still not enough political willingness for dispossessing governing structures in broadcasting area, and the influence of government on media is dispersed on all levels of the state, from local to central. State interventionism is reflected primarily in government efforts to penetrate in public sphere and broadcasting area with help of non-media laws.
Predmet ovog rada je nastanak i geneza regulacije jednog dela medijskog sistema – radio-difuzije, koji funkcioniše u okviru Republike Srbije, posmatran u različitim društveno-istorijskim uslovima. Analizirajući dosadašnji razvoj regulacije radio-difuzije u Srbiji, nastojali smo da sistematizujemo jedan pogled na nastanak, istorijske faze i konačno, savremene osobenosti procesa regulacije tog dela domaćeg medijskog sistema. S obzirom na aktuelnost transformacije medijskog sistema u Srbiji i donošenje novih zakona koji regulišu ovu oblast a kojima Srbija nastoji da usvoji i primeni demokratske modele razvijenih zemalja i približi se evropskim ekonomsko-političkim integracijama, značajno je analitičko razmatranje rezultata primene savremene evropske regulatorne prakse u oblasti radio-difuzije u domaćem medijskom zakonodavstvu. Rad prikazuje, pretežno analitičkim i deskriptivnim pristupom, različita razdoblja regulacije radio-difuzije u Srbiji, u kojima su njen razvoj determinisale specifične istorijske, političke, društveno-ekonomske, i druge okolnosti. Stoga razvoj regulacije radio-difuzije u Srbiji posmatramo kroz nekoliko istorijskih faza: od nastanka, do Drugog svetskog rata, u periodu socijalizma, u poslednjoj deceniji 20. veka i posle demokratskih promena 2000. godine. Počev od uspostavljanja radio-difuzije u Srbiji (1924–1941), pokazano je da se u najranijim fazama razvoja regulacije nacionalno zakonodavstvo u ovoj oblasti oslanjalo na evropski regulatorni okvir i principe tada važećeg međunarodnog zakonodavstva, koje je državi obezbeđivalo neprikosnovenu monopolsku poziciju i vođenje izrazito restriktivne medijske politike. Državni intervencionizam u ovom periodu opravdavan je praktičnim i moralnim razlozima. Period posle Drugog svetskog rata (1944–1991) obeležio je dominantan uticaj ideološke matrice Komunističke partije nad medijskim sistemom. Javna glasila su tretirana kao informativno-propagandna sredstva, a od medijskih stručnjaka očekivalo se da deluju kao društveno-politički radnici. Zakonska regulativa temeljila je vlasničke odnose na državnoj odnosno društvenoj svojini, čime je onemogućeno postojanje medijskog tržišta, a državi osiguran direktan uticaj na osnivanje, organizaciju, finansiranje i izbor kadrova koji su bili dužni da sprovode jedinstvenu uređivačku koncepciju svih medija. U periodu devedesetih godina prošlog veka (1991–2000), razrušen je takozvani samoupravni model medijskog sistema i nastupilo potpuno podržavljenje najvećih radiodifuznih sistema u Srbiji. Represivni regulacioni mehanizmi instrumentalizovali su medije u propagandne svrhe. Nedemokratski medijski zakoni proizveli su haos u etru, omogućivši osnivanje velikog broja privatnih elektronskih medija, dok su nezavisni mediji trpeli snažan pritisak i neregularne uslove kvazidemokratskog sistema, koji je mnoge zakonske odredbe artikulisao samo deklarativno demokratski. U savremeno doba (2000–2012), tranzicioni medijski sistem u Srbiji pretežno karakteriše nužnost demokratske transformacije, koja se realizuje kroz usvajanje i primenu principa evropskog regulatornog okvira. Međutim, uprkos normativno utemeljenim načelima demokratske transformacije radiodifuznog sistema Srbije, nedosledna primena zakona u praksi ukazuje na neprincipijelan odnos vlasti prema ključnim pitanjima ostvarenja medijske nezavisnosti. Pokazalo se da u tranzicionoj Srbiji još uvek nema dovoljno političke volje da se razvlaste vladajuće strukture u oblasti radio-difuzije, odnosno da se produžava uticaj vlasti na medije od lokalnog do nivoa države. Državni intervencionizam ogleda se prevashodno u zalaganju vlasti da se nemedijskim zakonima zadire u javnu sferu i oblast radio-difuzije.
