Prva hrvatska glumica koja je objavila svoje memoare je Eliza Gerner (Sombor, 1920. – Zagreb, 2013), a brojem od osam objavljenih memoarskih knjiga nadmašuje svoje kolegice i kolege iz kazališnog ...svijeta. Sredinom 20. stoljeća počela se baviti glumom, a krajem stoljeća počela je pisati memoare. Za Elizu Gerner može se reći da je imala dvije važne karijere – glumačku i spisateljsku. Eliza Gerner stekla je diplomu i doktorat znanosti iz ekonomije, a tek potom posvetila se glumačkom poslu. U zagrebačkom je Hrvatskom narodnom kazalištu nastupala od 1950. do odlaska u mirovinu 1982, a potom se posvetila pisanju memoara. U prvom se dijelu rada detektiraju obilježja autobiografske proze kojoj pripadaju memoari E. Gerner (socijalni memoari, polidiskurzivnost, fragmentarnost, akronološko pripovijedanje). U drugom dijelu rada analiziraju se autoričin stil imemoarima obuhvaćeni tematski blokovi (glumičin umjetnički rad, život i rad Tita Strozzija, druženje s Belom i Miroslavom Krležom te portreti hrvatskih glumica). Autorica se u knjigama osvrtala na položaj žene i glumice u hrvatskom društvu druge polovice 20. stoljeća kao i na djelokrug svestranoga kazališnog umjetnika Tita Strozzija. Zamijenivši ekonomiju kazalištem, a kazalište pisanjem, Eliza Gerner memoarima je dopunila te djelomice i reinterpretirala povijest hrvatskoga kazališta, a njezine su knjige prilog kulturnom pamćenju.
U radu se daje kratak pregled mogućnosti definiranja, ali i znanstvenog korištenja autobiografija i memoara u historiografiji. Kompleksnost ovoga pitanja dodatno je potaknuta u postmoderni, u kojoj ...je, unatoč svim kritičkim shvaćanjima, došlo do daljnje primjene subjektivnih sjećanja o prošloj zbilji u potrazi za znanstvenim razumijevanjem prošlosti.
Autor piše sjećanja na rad u Institutu za historiju radničkog pokreta u doba kad je u njemu direktor bio Franjo Tuđman (1962. - 1966.). Radi se o autobiografskom članku koji analizira rad Instituta i ...ulogu samog autora kao i direktora Instituta u njegovu razvoju.
U radu se uz uvodni dio o kulturno-književnom i političkom djelovanju književnika i političara Budislava pl. Budisavljevića-Prijedorskog u Trojednoj kraljevini Hrvatskoj, Slavoniji i Dalmaciji, ...donosi dio rukopisa njegovih memoara »Pomenci iz moga života«, koji se odnosi na grad Bjelovar i njegovu okolicu u vrijeme dok je Budisavljević bio veliki župan Bjelovarske/Bjelovarsko-križevačke županije (1884.-1889). Ovaj odlomak iz rukopisa iz perspektive samog Budisavljevića otkriva njegove zapise o ljudima i događajima koji su se tada zbili u Bjelovarskoj/Bjelovarsko-križevačkoj županiji, od izbora za Hrvatski sabor 1884. do posjete austrijskog cara Franje Josipa I. Bjelovaru 1888. godine za vrijeme vojnih manevara.
U radu se uz kratki politički portret političkog djelovanja Stjepana Radića tijekom Velikog rata (1914. — 1918.) autor fokusira na jedan povijesni izvor, odlomak iz memoara člana češke Maffie Hrvata ...i Dubrovčanina Rudolfa Giunia koji govori o “političkom preokretu” Stjepana Radića u proljeće 1918. godine iz habsburškog legitimista u pristašu južnoslavenskog ujedinjenja. Rad razmatra kako su taj izvor hrvatska i jugoslavenska historiografija tumačile i upotrebljavale. Prema izglednim pretpostavkama hrvatski povjesničar Bogdan Krizman pronašao je taj izvor krajem 1950-ih i često ga koristio u svojim radovima, uglavnom samo prepričavajući ili sažimajući njegov sadržaj, ali nikada ga ne navodeći u cjelini ili kao povijesnu građu u bilješkama. Stoga se ovdje taj odlomak iz Giunijevih memoara, koji govori o Radićevu djelovanju u to vrijeme, zbog njegove važnosti daje na kraju ovoga rada u prijepisu. Cjeloviti memoari R. Giunia čuvaju se u rukopisu u Nacionalnoj i sveučilišnoj knjižnici u Zagrebu.
In addition to presenting a short political biography of Stjepan Radić and his political activities during the Great War (1914 — 1918), the author of this article focuses on one particular historical source: a paragraph from the memoirs of a member of Czech “Maffia” Rudolf Giunio, a Croat from Dubrovnik, in which he wrote about a “political turnabout” of Stjepan Radić in Spring 1918 – from legitimising the Habsburg system to a supporter of unification of South Slavs. This paper examines the existing interpretation of this source by Croatian and Yugoslav historiography so far. The author argues that Croatian historian Bogdan Krizman had often used Giunio's memoirs since 1950s by retelling or summarizing its contents, sometimes without fully acknowledging it as historical source. For this reason, the author publishes this paragraph of Giunio's memoirs in full at the end of this paper. The original manuscript of Giunio's memoirs are kept in National and University Library in Zagreb.
This dissertation aims to establish the relationship between French memoirs
about the Revolution and the historical and literary epoch that they belong
to. The term “history”, as used in the title, ...is taken in several of its
meanings: as French historiography, as the French historical-literary memoir
tradition, as a rationalised and orientated historical process, and as
historical events shaped through narration. The memoirs dealt with in this
thesis are first reviewed in the context of the professional French
historiography of the era of Romanticism. As it turns out, their status in
the first half of the 19th century differs from their status in both the
preceding and the subsequent period: romanticists sacralise memoirs, viewing
them not just as a valid historical source but also as a stylistic and
compositional role model for a historian. The status of memoirs as privileged
historical sources is examined on the basis of programmatic, normative texts
of well-respected historians such as Augustin Thierry, Prosper de Barante,
Adolphe Thiers, and also on the basis of the degree and the ways of presence
of memoirs on the Revolution in romanticist histories of the Revolution (by
authors such as Beaulieu, Toulongeon, Charles de Lacretelle, Adolphe Thiers,
François Mignet, Louis Blanc, Jules Michelet, Prosper de Barante). We then go
on to provide an overview of the French memoir and autobiographical tradition
(based on the works of the main contemporary theorists and historians of the
autobiographical genre) and to determine the key position that memoirs of the
Revolution occupy within the framework of that tradition, owing to the
exceptional volume of the corpus of these works and their topics, the
romanticist orientation towards History and the Subject, the publishers’ and
readers’ interest in memoirs in the first half of the 19th century, etc. At
the end of this chapter, we sketch out the general characteristics of the
corpus of memoirs about the Revolution (concerning their authorship, which
literary and historiographical model they belong to, the variety of styles
and literary registers, the predominant mood and the type of historical
material, their partially fictional character and the difficulties
encountered when it comes to differentiating between this and other memoir
corpuses and autobiographical subgenres). The second part of the dissertation
focuses on the works of five memoir authors that are worthy in literary and
historiographic terms, selected in such a way that they differ in their
authors’ political orientation, biography and career, mentality and
generational affiliation. We deal with the memoirs written by Paul Barras,
comte de Lavalette, Mathieu Molé, Madame Roland, comte de Tilly. Within the
framework of a general overview of their works, we pay attention to the
history of the creation and publication of these memoirs, their early
reception, the contents of the memoirs and their genre orientation, while
also pointing out their indebtedness to genre models and aspects of
originality, some narrative choices, as well as the determining significance
of the Revolution upon them. Then we examine how these memoir writers
conceive of the flow of history and the traditional propulsive forces of
history, within the framework of the categories of progress, decadence and
cyclicality, the providence of God, fate, chance and fortune. Finally, in the
chapter dealing with writing history, we examine the declarative motives and
intentions of memoirists’ projects, the types of history represented here,
and the images used to represent the Revolution.
Disertacija nastoji da utvrdi odnos između francuskih memoara o Revoluciji i
istorijske i književne epohe kojoj pripadaju. “Istorija” iz naslova uzima se
u nekoliko značenja: kao francuska istoriografija, kao francuska
istorijsko-književna memoarska tradicija, kao racionalizovan i usmeren
istorijski proces, kao istorijsko zbivanje uobličeno pripovedanjem. Najpre se
memoari o Revoluciji posmatraju u kontekstu francuske profesionalne
istoriografije romantičarskog doba. Pokazuje se da se njihov status u prvoj
polovini XIX veka razlikuje i od prethodnog i od potonjeg perioda:
romantičari sakralizuju memoare, videći u njima ne samo validan istorijski
izvor, nego i stilski i kompozicioni uzor za istoričara. Status memoara kao
povlašćenog istorijskog izvora preispituje se na osnovu programskih,
normativnih tekstova uvaženih istoričara kao što su Ogisten Tjeri, Prosper de
Barant, Adolf Tjer, te na osnovu analize zastupljenosti memoara o Revoluciji
u romantičarskim istorijama Revolucije (čiji su autori Bolije, Tulonžon, Šarl
de Lakretel, Adolf Tjer, Fransoa Minje, Luj Blan, Mišle Barant). Zatim se
pravi pregled francuske memoarske i autobiografske tradicije (na osnovu
radova glavnih savremenih teoretičara i istoričara autobiografskog žanra) i
određuje krunsko mesto koje memoari o Revoluciji zauzimaju u toj tradiciji,
zahvaljujući izuzetnom obimu korpusa i tematici, romantičarskoj usmerenosti
na Istoriju i na Subjekat, izdavačkom i čitalačkom interesovanju za memoare u
prvoj polovini XIX veka. Na kraju poglavlja se skiciraju opšte karakteristike
korpusa memoara o Revoluciji (u pogledu autorstva, pripadnosti književnom i
istoriografskom modelu, raznolikosti stilova i književnih registara,
preovlađujućeg raspoloženja i vrste istorijske građe, delimične
fikcionalnosti i teškoća oko razgraničenja od drugih memoarskih korpusa i
autobiografskih podžanrova). Drugi deo disertacije usredsređuje se na
književno i istoriografski vredna dela pet memoarista izabranih tako da se
razlikuju po političkoj orijentaciji, životnom putu i karijeri, mentalitetu,
generacijskoj pripadnosti. U pitanju su memoari Pola Barasa, grofa de
Lavaleta, Matjea Molea, gospođe Rolan i grofa de Tijija. U opštem prikazu
njihovih dela obraća se pažnja na istorijat nastanka i objavljivanja memoara,
ranu recepciju, sastav memoara i njihovo žanrovsko određenje, pokazuje se
njihov dug prema žanrovskim modelima i aspekti originalnosti, izvesni
narativni izbori, kao i determinantan značaj Revolucije u njima. Zatim se
ispituje kako ovi memoaristi koncipiraju istorijski tok i tradicionalne
pokretače istorije, u okviru kategorija progresa, dekadencije i cikličnosti,
te Božjeg proviđenja, sudbine, slučaja i sreće. Najzad, u poglavlju o
pisanju istorije, ispitane su oglašene pobude i namene memoarskih projekata,
vrste istorije koje su zastupljene, te slike kojima se predstavlja
Revolucija.
