Celem badania jest ocena przestrzeni publicznych rynków w małych miastach województwa łódzkiego pod względem zróżnicowania w zakresie współczesnego zagospodarowania i funkcji zabudowy przyrynkowej. ...Tak postawiony cel i zakres badania podyktowany jest przede wszystkim niewielką liczbą tego rodzaju opracowań w literaturze przedmiotu. Przywołanie kontekstu genetycznego elementów struktury urbanistycznej stanowić ma w tym wypadku punkt wyjścia dla rozważań nad współczesnymi różnicami w zagospodarowaniu i funkcjach zabudowy przyrynkowej. W pracy posłużono się metodami z zakresu badań krajobrazowych, morfologii miasta oraz funkcjonalizmu (struktury funkcjonalnej). Najważniejszymi źródłami danych były inwentaryzacje urbanistyczne oraz mapy historyczne z XIX wieku i pierwszej połowy XX wieku. Oceniono poziom otwarcia rynków oraz istniejącą strukturę funkcji mieszkaniowej i usługowej według powierzchni całkowitej kondygnacji. Odnotowano w tym zakresie duże zróżnicowania w grupie badanych rynków. W niektórych spośród badanych miast na niski poziom obudowania placu rynkowego wpływ mają wciąż zniszczenia II wojny światowej. W większości badanych miast funkcją dominującą w zabudowie przyrynkowej są usługi. Wyjątek stanowią najsłabsze ekonomicznie Krośniewice, gdzie przy rynku dominuje funkcja mieszkaniowa. Na współczesny stan zabudowy i jej funkcji przyrynkowych zauważalny jest wpływ uwarunkowań historycznych, a także potencjału demograficznego oraz ekonomicznego miast.
Artykuł prezentuje wyniki badań poświęconych morfogenezie i rozwojowi układu ruralistycznego wsi Wielenin w gminie Uniejów. Analiza geograficzno-historyczna objęła również próbę identyfikacji ...reliktów dawnych struktur przestrzennych osadnictwa we współczesnym krajobrazie kulturowym. Na potrzeby artykułu przeprowadzono kwerendę materiałów źródłowych, w tym historycznych zasobów kartograficznych, zgromadzonych w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie oraz Archiwum Państwowym w Łodzi. W pierwszej części artykułu dokonano analizy morfologicznej wsi na tle dziejów osadnictwa w okresie średniowiecza i epoce nowożytnej. W kolejnej części przedstawiono rozwój układu ruralistycznego Wielenina od początku XIX w. do 1945 r. Finalna część artykułu obejmuje rozważania dotyczące współczesnej struktury przestrzennej wsi oraz stopnia zachowania pierwotnych form rozplanowania.
This paper presents the results of research on the issue of multiculturalism in the aspect of historical spatial layouts and selected objects of material heritage on the example of Dobroń community. ...The authors focused their attention on the genetic and settlement analysis and morphological reconstruction of selected villages, mainly related to so called „Olęder” and Frederician colonization from the 18th and 19th centuries. The article also presents the history and contemporary state of preservation of some objects associated with particular national and religious groups that left a clear traces in the cultural landscape of the examined area. // Artykuł przedstawia wyniki badań dotyczących zagadnienia wielo-kulturowości wsi w aspekcie kształtowania historycznych układów przestrzennych oraz wybranych obiektów materialnego dziedzictwa na przykładzie gminy Dobroń. W opracowaniu skoncentrowano uwagę na dokonaniu analizy genetyczno-osadniczej i rekonstrukcji morfologicznej wybranych wsi, związanych głównie z kolonizacją olęderską i fryderycjańską w XVIII i XIX wieku. W artykule omówiono także dzieje i współczesny stan zachowania obiektów, powiązanych z konkretnymi grupami narodowymi oraz religijnymi, które pozostawiły wyraźny ślad w krajobrazie kulturowym na badanym obszarze.
The explored area is about 4 km east of Slunj town at the region known as Kordun Karst. This location stipulated the specific condition for the formation of the speleological objects in the south ...area of Grabovac Valley. The Grabovac Stream flows from the north to the south through the Grabovac Valley connected to the canyon of the river Korana. Partially the Grabovac Stream flows underground. In this area in the period of years 2000 and 2001 a member of Speleological society Karlovac (Karlovac, Croatia) explored three caves. The biggest is Ponor pod Kremenom Cave with total length of the channels of 1019 m. The underground part of the Grabovac Stream flows through its channels. In the south of the dry part of the valley there are two caves: Gornja Barićeva (260 m long) and Donja Barićeva (26 m long). Morphological characteristics indicate the dynamics of the formation of the cave system under the influence of the allogenic water. They are the result of the corrosion and erosion caused by the water of the underground part of Grabovac Stream during several phases. These tree caves are parts of one system in sense of speleogenesis. Six basic phases of the formation of the speleological objects can be established. The aim of this paper is to give the basic theses about the morphogenesis of these caves, particularly in relation to their geomorphological position.
Celotno besedilo
Dostopno za:
DOBA, IZUM, KILJ, NUK, PILJ, PNG, SAZU, SIK, UILJ, UKNU, UL, UM, UPUK
The paper presents the results of research concerning the currently non-existing villages of Wiączyń Polny and Leśny, where new Prussian colonies were created in the early 19th century. The ...development of settlements in the Middle Ages was studied, and the modern-period development was analysed against the legal and ownership relations. Both villages first appeared in historical sources in the 14th century and were part of the royal estate. For most of their history, they were leased by the nobility, with the longest-lasting being the Lasocki family. These were relatively small settlements, inhabited by serfs. Wiączyń had an inn and a grange, which included a mansion and farm buildings, including a brewery. The paper also attempts to reconstruct the layout of the village and to study the process of succession of settlement. Wiączyń Polny was an irregular roadand- square village, while Wiączyń Leśny was a multi-road village. As a result of Prussian colonisation, new villages were established in their place: Nowosolna, Wiączyń Dolny, Górny and Nowy. They were laid out in the form of regular linear villages, while Nowosolna took the form of a unique structure consisting of eight radial roads emerging from the centre.Artykuł przedstawia wyniki badań dotyczących nieistniejących współcześnie wsi Wiączyń Polny i Leśny, na terenie których na początku XIX w. powstały nowe kolonie pruskie. Zbadano rozwój osadnictwa w średniowieczu i dokonano analizy zagospodarowania w okresie nowożytnym na tle stosunków prawno-własnościowych. Obie wsie pojawiły się w źródłach historycznych w XIV w. i wchodziły w skład dóbr królewskich. Przez większość czasu swego funkcjonowania były dzierżawione przez przedstawicieli szlachty, przy czym najdłużej były w posiadaniu rodu Lasockich. Były to stosunkowo niewielkie osady, zamieszkane przez chłopów pańszczyźnianych. W Wiączyniu były zlokalizowane: karczma i folwark, obejmujący dwór i zabudowania gospodarcze, w tym budynek browaru. W pracy dokonano również próby rekonstrukcji rozplanowania wsi i zbadano proces sukcesji osadnictwa. Wiączyń Polny miał formę nieregularnej wsi drogowo-placowej, a Wiączyń Leśny miał charakter wsi wielodrogowej. W wyniku kolonizacji pruskiej na ich miejscu powstały nowe wsie: Nowosolna, Wiączyń Dolny, Górny i Nowy. Były rozplanowane w postaci regularnych wsi liniowych, przy czym Nowosolna przyjęła formę unikatowej struktury, składającej się z ośmiu promienistych dróg wychodzących z centrum układu.
The article presents results of research in the field of historical geography of settlement, devoted to the morphogenesis and changes in the layout of villages in the eastern part of Szadek ...municipality. This part comprises 38 settlements located east of the river Pichna, with the exception of villages directly adjoining the river bed. The research included the study of historical cartographic sources, including topographic maps and archival plans of the villages. The use of retrospective and progressive methods made it possible to reconstruct the original layouts and their later transformations. The origins and changes in the spatial structures are presented against the background of the development of settlement in this area. In this context, analysis was carried out of selected sources as well as statistical and descriptive documents, spanning the period from the Middle Ages up to the 20th century. The comparative research covered the oldest records, changes in village sizes, the process of location under German law, and the rise and decline of the manorial system.
The paper presents results of geographical and historical research on morphogenesis and changes in spatial structures of villages in the western part of Szadek municipality. 32 villages west of the ...river Pichna have been examined. The research was based on historical cartographic sources, including topographic maps and archival plans of these settlements. A comparative analysis of these materials, from a dynamic perspective, made possible the reconstruction of the initial spatial structures and their subsequent transformations. The origins and processes of evolution of rural structures are discussed in the context of development of settlement in this area, based on source documents from the Middle Ages up to the 20th century.
Razvoj morfološke strukture nekog područja (morfogeneza) posljedica je brojnih međusobno povezanih prirodnih, društvenih (antropogenih, sociogeografskih) i perceptivnih čimbenika. Svi se oni više ili ...manje vidljivo odražavaju u morfologiji toga područja, pa se iz nje mogu iščitati. U radu se izdvajaju neki sociogeografski čimbenici i njihove promjene koji su utjecali (i utječu) na oblikovanje i izgled današnje morfološke structure Dubrave. Dubrava je rubno područje na istoku grada Zagreba, čije funkcionalne, demografske i morfološke karakteristike i njihov razvoj imaju mnogo sličnosti s onima u ostalim rubnim gradskim četvrtima, ali ga s druge strane obilježavaju procesi i fenomeni koji su ondje mnogo izraženiji nego drugdje u gradu. Tako se u Dubravi od srednjega vijeka, a osobito u posljednjih osamdesetak godina, kada nastaje i širi se tzv. uža Dubrava, oblikuje specifična dvojna morfološka struktura. Nju čine stara raštrkana dubravačka sela na krajnjem sjeveru, jugu i jugoistoku, čije su jezgre nastale još u srednjem vijeku, te područje novijega razvoja „uže” Dubrave s kompaktno izgrađenom urbanom formom. No ni ovo potonje u fizionomsko-morfološkom smislu nije homogeno – ondje se jasno izdvajaju područja planske od područja neplanske, stihijske gradnje. Ciljevi ovoga rada jesu dati sustavni pregled i klasifikaciju čimbenika koji utječu na morfogenezu nekog prostora te dijakronijskim pristupom, deskripcijom i komparativnom metodom uz pomoć kartografske tehnike istraživanja objasniti kako su neki sociogeografski čimbenici (povijesni razvoj, administrativno-teritorijalna podjela, planska regulativa vezana uz urbanističke zahvate) utjecali na nastanak i razvoj heterogene morfološke strukture Dubrave. Primjer morfogeneze „uže”Dubrave upućuje na međuovisnost tih čimbenika te naglašava ranu pojavnost neplanske gradnje – fenomena koji Dubravu zbog svoje rasprostranjenosti svrstava među urbanistički nejneuređenije dijelove Zagreba.
PDF
