(bugarski) V statijata se razglezda edin ot motivite v ukrasata na Divosevoto evangelie ot XIV v. - tozi na krilatija drakon (na mesta s kozja glava) i podobnata na nego ukrasa v sr'bski, gr'cki i ruski r'kopisi, povlijani v svojata dekoracija ot romanskoto izkustvo, koeto ot svoja strana interpretira rannohristijanski motivi, vlezli v r'kopisnija repertoar na gr'ckite kodeksi osce prez X-XI v. i otnovo pojavili se v k'snovizantijskata tradicija. Ukrasi Divosevog jevandjelja, konkretnije motiv krilatog drakona (s kozjom glavom), i grupe rukopisa iz Zahumlja i Bosne, a pre svega Miroslavljevog jevandjelja i Beogradskog parimejnika, upucuju nas na sledece: 1. Reinterpretacija simbolike krilate zmije, zmaja (drakona u hriscanskoj tradiciji) direktno je povezana sa jednim od njegovih znacenja u srpskim i ruskim rukopisima XIV i XV veka. 2. Pojava zmaja/drakona s kozjom glavom i rogom u srpskim rukopisima XIV i XV veka pokazuje, osim reinterpretacije tog simbola iz nasledjenog antickog i ranohriscanskog repertoara, da su rukopisni ukrasi bili namenjeni prosvecenom i posvecenom hriscaninu koji je umeo da shvati znacenje Logosa. U tom smislu pojava krilatog drakona s krunom na pocetku Jevandjelja i u njegovom tekstu nije neobicna i trebalo bi verovatno da se dovede u vezu sa odnosom jevandjeliste prema drakonu u dvojici cuvara mudrosti i ezotericnog znanja, iako je u srpskim i ruskim rukopisima, po svoj prilici, i konkretno izazvana modnim obrascima zapadne kulture, prenosenim pisarima koji su se obrazovali u italo-grckim manastirima. To pokazuju grupe rukopisa koji su nastajali u dolinama reka Lim, Hum i Bosna, a u ruskoj tradiciji prevashodno rukopisi povezani sa uticajem mode koju je doneo Teofan Grk. 3. Prototip tih ukrasa ima korene u vizantijsko-romanskoj stilskoj kombinatorici, stvaranoj u perifernim zonama (mada ne iskljucivo u njima) Vizantijskog carstva, kao sto je to bio slucaj sa rukopisima iz Juzne Italije jos u X i XI veku (vid. oksfordski rukopis Bodl. Auct. T. 2.4 iz druge polovine X veka). Posebnu paznju ovde zasluzuje motiv drakona sa jarecom glavom, kakav vidimo ne samo u Divosevom jevandjelju (l. 36v i 46v), nego i u izgorelom jevandjelju iz Narodne biblioteke u Beogradu & 95 (l. 39) - motiv koji se ne srece u postvizantijskoj tradiciji, ali ga otkrivamo jos u drugoj polovini X veka u Homilijama Jovana Zlatoustog iz Bodlejanske biblioteke (Bodl. Cod. Auct. T. 3.3), u medaljonima na zastavicama na l. 75, kao i u grckim rukopisima sa Svete Gore (vid. Cod. 913 m manastira Iviron s kraja XIV veka - l. 51v, 68, 85), koji je po ukrasima blizak navedenim ruskim rukopisima iz kraja XIV - pocetka XV v. 4. Divosevo jevandjelje i grupa rukopisa uz wega pokazuju da je ta romanska tendencija teratoloskih ukrasa pod uticajem latinske rukopisne ornamentike, igrala ulogu mosta izmedju Istoka i Zapada u srednjem veku i, sto je od posebnog znacaja, ulogu mosta ka postvizantijskim ukrasima inicijala. Izmenjena u inkunabulama, i posebno u spomenutim srpskim i ruskim rukopisima XIV i XV veka, ta je tendencija imala ulogu posrednika izmedju ranovizantijskog i postvizantijskog ukrasa. 5. Motiv drakona (i slicni njemu) iziskuje ozbiljno proucavanje njegovih osobenosti jer se time omogucava osvetljavanje slabo poznatih veza izmedju ranohriscanskog ornamentalnog repertoara, zapazenog u mozarapskoj umetnosti ornamenata u hispanoarapskim rukopisima (vid. Escorial, Cod. d. I. 2. s drakonom s rogom) i u insularnim kodeksima. U njima se susrecu slicni motivi koji se sire vezama po Sredozemlju i na taj nacin dobijaju produzen zivot, za razliku od konstantinopoljskih stilova iz vremena posle ikonoborstva, koje je prestonica pokusavala da nametne. U tome nikada nije uspela do kraja. Tako je bilo mogucno da se u okvirima vizantijskog sveta razviju razlicite skole i pravci, kao i opsta kulturna aura u pogranicnim zonama poput Epira i Juzne Italije ili manastira u dolini reke Lima. Upravo u tom regionu, otvorenom za uticaje i sa Istoka i sa Zapada, pojavljuje se grupa rukopisa, koja se odvaja kao samostalna koristeci zoomorfne i teratoloske motive i na taj nacin sireci granice interpretacije u srpskoj rukopisnoj tradiciji. Tako se javljaju i ukrasi Divosevog jevandjelja na granici izmedju vizantijske umetnosti i primorskog uticaja, sa njegovom kasnom, mediteranskom romanikom.