Bu çalışmada, öğrenci-proje takımı oluşturma problemi için Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) ve hedef
programlama temelli bir çözüm yaklaşımı önerilmektedir. Yazarlar tarafından daha önce başka bir ...çalışma
kapsamında geliştirilen iki-aşamalı hedef programlama bazlı yaklaşımın birinci ve ikinci aşamalarında,
çeşitli kriterler dikkate alınarak, öğrenci ve öğretim üyeleri proje takımlarına atanmışlardır. Bu çalışmada ise
hedef programlama modellerinin girdisi olan proje kriter ağırlıklarının belirlenmesi amacıyla AHP yöntemi
kullanılmıştır. Bu kapsamda öğrencilerle ve öğretim üyeleriyle anket çalışması yapılarak, her bir öğrenci ve
öğretim üyesinin kriterlere verdikleri ağırlıklar belirlenmiştir. Her karar vericinin kriterlere verdikleri
ağırlıklar farklı olduğundan, mesafe-bazlı doğrusal-olmayan (MBDO) matematiksel programlama modeli
kullanılarak tek bir grup kararı elde edilmiştir. Önerilen yaklaşım, gerçek bir öğrenci-proje takımı oluşturma
problemine uygulanmıştır. Sonuçlar, gerçek-hayat atamaları ile çeşitli performans parametreleri açısından
karşılaştırılmış ve önerilen yaklaşımın önemli ölçüde daha başarılı sonuçlar ürettiği gözlenmiştir. Buna ilave
olarak, atamaların gerçekleştirilme süreleri karşılaştırıldığında, uzun süreler gerektiren gerçek-hayat atama
çalışmalarına karşın; önerilen yaklaşım kullanılarak, bir kereye mahsus olan anket çalışmalarının da dikkate
alınması durumunda, birkaç saatlik zaman diliminde atamalar gerçekleştirilebilmektedir. Bu çalışmada
geliştirilen yöntem özel bir problem için önerilse de kolaylıkla diğer proje takımı oluşturma problemlerine
uyarlanabilir.
Bu çalışmada, afet sonrası yardım malzemesi taşıma problemi, literatürde yer alan kapasite kısıtlı araç rotalama problemi olarak kurgulanmış ve çözümü için iki-aşamalı çözüm yaklaşımı ...geliştirilmiştir. Geliştirilen yaklaşımın ilk aşamasında, rota üretme-eleme algoritması ile araç kapasite kısıtını sağlayan uygun rotaların üretilerek, bu kısıtı sağlayamayan rotalar ise elenmiştir. İkinci aşamada ise, algoritma ile üretilen uygun rotalar, önerilen tamsayılı programlama modelinin girdisi olarak kullanılmış olup, bu model ile yardım malzemelerinin hangi rotalar üzerinden ve hangi araçlarla taşınacağını gösteren bir taşıma planı oluşturulmuştur. Kapasite kısıtlı araç rotalama probleminin NP-zor yapısı sebebiyle oluşan uzun çözüm sürelerine karşın, geliştirilen rota üretme-eleme algoritması ile daha kısa sürede çözüm elde edilmesi sağlanmıştır. Rota üretme-eleme algoritmasında, araç kapasite kısıtı dikkate alındığından dolayı, tamsayılı programlama modelinde bu kısıt ortadan kaldırılmış, bu sayede problemin karmaşıklığında önemli oranda azalma sağlanmıştır. Bu durum, geliştirilen algoritmanın çözüm süresine olumlu etkisini ortaya koymaktadır. Geliştirilen yaklaşım bir deprem örnek olayı üzerinde ve örnek bir bölge için test edilmiş ve sonuçları analiz edilmiştir.
Bu çalışmada, sınav çizelgeleme problemi için hedef programlama tabanlı bir çözüm yaklaşımı önerilmektedir. Yakın tarihli başka bir çalışma kapsamında çeşitli kriterler dikkate alınarak sınavların ...zaman dilimlerine atanması için bulanık mantık ve hedef programlama tabanlı bir yaklaşım geliştirilmiştir. Bu çalışmada ise sınav çizelgesinin tamamlanması amacıyla zaman dilimlerine atanmış olan sınavların, sınıf ve gözetmen atamalarının yapılması için iki aşamalı öncelikli hedef programlama tabanlı bir yaklaşım kullanılmıştır. Geliştirilen yaklaşımda, söz konusu hedef programlama modelleri ardışık olarak çözülerek, problem boyutunda azalma ve çözüm süresinde iyileşme sağlanması amaçlanmıştır. Önerilen yaklaşım, gerçek bir sınav çizelgeleme problemine uygulanmıştır. Elde edilen çizelgenin gerçek hayattaki çizelgeyle derslik kapasite kullanım oranları, toplam kullanılan derslik ve buna bağlı olarak gözetmen sayıları gibi çeşitli performans kriterleri açısından karşılaştırılması sonucunda önerilen yaklaşımın daha iyi sonuçlar ürettiği görülmüştür. Çalışma kapsamında, gözetmen tercihlerinin ve gözetmen başına sınav sürelerinin de dikkate alınmasıyla, gözetmenler için uygunluk ve iş yükü dengesinin de iyileştirilmesi sağlanmıştır. Buna ek olarak, atamaların gerçekleştirilme süreleri açısından da uzun süreler gerektiren gerçek-hayat problem çözüm süreci ile karşılaştırıldığında, önerilen yaklaşım kullanılarak çok daha kısa sürede atamalar gerçekleştirilebilmektedir.
Afet operasyonları yönetimi, belirsizlik ve zaman baskısı altında kaos ortamında gerçekleştirilmektedir.
Dolayısıyla, karar verme süreçlerinde bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanılmasına ...ihtiyaç duyulmaktadır. Bu
çalışmada, afet operasyonları yönetimindeki önemli problemlerden birisi olan yardım malzemesi dağıtımı amacıyla
geçici-afet-müdahale tesisleri yerleşimi için bağımsız çalışabilen bir karar destek sistemi geliştirilmiştir.
Geliştirilen karar destek sistemi; veri tabanı, karar mekanizması ve kullanıcı arayüzü olmak üzere üç ana kısımdan
oluşmaktadır. Karar destek sistemi ile senaryo-tabanlı bir yaklaşım kullanılarak farklı afet-sonrası durumlarındaki
olası belirsizlikleri dikkate alarak geçici-afet-müdahale tesisleri yerleşimi yapılabilmesi sağlanmaktadır.
Böylelikle, afet operasyonları yöneticilerinin afet öncesinde ve esnasında kritik kararları almalarında yardımcı
olacak farklı senaryoları oluşturmalarına ve sonuçlarını analiz etmelerine imkan sunulmaktadır. Senaryo tanımlama
sürecinde, farklı etkilenen nüfus oranı ve planlama periyodu değerlerinin dikkate alınmasına ek olarak, çeşitli
problem parametrelerinin kombinasyonundan oluşan model konfigürasyonları tanımlanmaktadır. Makale
kapsamında sunulan örnek bir afet durumu ile uygulama yapılmış olmakla birlikte, sistemin esnekliği istenen sayıda
farklı afet durumu için farklı senaryolar altında kullanılabilmesine olanak sağlamaktadır. Karar destek sisteminin
kullanıcı-dostu arayüzü sayesinde çeşitli afet senaryoları için elde edilen sonuçlara ait raporlar kullanıcıya anlaşılır
bir şekilde sunulmaktadır. Geliştirilen sistemin yardım malzemesi dağıtımı amacıyla geçici-afet-müdahale tesisleri
yerleşiminde karar vericiler için kullanışlı bir araç olabileceği düşünülmektedir.
Bu tez çalışması kapsamında, otonom elektrikli araç tabanlı araç paylaşım sisteminin şehir içi hareketlilik, güvenli seyahat, çevre dostu düşük emisyona sahip ulaşım gibi konularda önemli potansiyel ...etkileri araştırılmıştır. Son yıllarda araç üreticileri araç verimliliğini arttırmak ve sera gazı emisyonlarını azaltmak için farklı teknolojiler aramakta, aynı zamanda müşterilerin hareketlilik ve esneklik bakımından çeşitli beklentilerini karşılamayı amaçlamaktadır. Araç paylaşım sistemleri, sosyal ve çevresel faktörlerin olumsuz etkisini azaltacak ve müşteri ihtiyaçlarını en iyi derecede karşılayacak bir taşıma sistemi alternatifi olarak karşımıza çıkmaktadır. Araç paylaşım sistemleri ile arasında doğal bir sinerji bulunan elektrikli araç teknolojisi, çevre dostu taşımacılığın ilk uygulamalarından biri olarak değerlendirilmektedir. Ancak elektrikli araç kullanımında, yüksek maliyetli araç yer-değiştirme, sınırlı araç menzili, şarj istasyonlarına erişim ve uzun şarj süreleri gibi zorluklarla karşılaşılmaktadır. Bu tür zorlukların dikkate alındığı, sistem kullanıcılarına ait seyahat taleplerinin oluştuğu bir araç paylaşım sisteminin yönetimi, çözülmesi gereken çeşitli zor problemleri karşımıza çıkarmaktadır.Bu tez çalışması kapsamında otonom elektrikli araçların kullanıldığı bir araç paylaşım sistemi kurgulanarak, otonom elektrikli araç rotalama probleminin çözümü için kısıt programlama tabanlı bir sezgisel yaklaşım uygulanmıştır. “Yık-yeniden oluştur” prensibine dayanan sezgisel yaklaşımın yeniden çözüm oluşturma aşamasında geliştirilen kısıt programlama modelinden yararlanılmıştır. Geliştirilen kısıt programlama tabanlı sezgisel yaklaşımın, otonom elektrikli araç rotalama problemi üzerinde çözüm performansı ve süre açısından iyi sonuçlar ürettiği gözlenmiştir.
Afet operasyonları yönetimi, belirsizlik ve zaman baskısı altında kaos ortamında gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla, karar verme süreçlerinde bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanılmasına ...ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmada, afet operasyonları yönetimindeki önemli problemlerden birisi olan yardım malzemesi dağıtımı amacıyla geçici-afet-müdahale tesisleri yerleşimi için bağımsız çalışabilen bir karar destek sistemi geliştirilmiştir. Geliştirilen karar destek sistemi; veri tabanı, karar mekanizması ve kullanıcı arayüzü olmak üzere üç ana kısımdan oluşmaktadır. Karar destek sistemi ile senaryo-tabanlı bir yaklaşım kullanılarak farklı afet-sonrası durumlarındaki olası belirsizlikleri dikkate alarak geçici-afet-müdahale tesisleri yerleşimi yapılabilmesi sağlanmaktadır. Böylelikle, afet operasyonları yöneticilerinin afet öncesinde ve esnasında kritik kararları almalarında yardımcı olacak farklı senaryoları oluşturmalarına ve sonuçlarını analiz etmelerine imkan sunulmaktadır. Senaryo tanımlama sürecinde, farklı etkilenen nüfus oranı ve planlama periyodu değerlerinin dikkate alınmasına ek olarak, çeşitli problem parametrelerinin kombinasyonundan oluşan model konfigürasyonları tanımlanmaktadır. Makale kapsamında sunulan örnek bir afet durumu ile uygulama yapılmış olmakla birlikte, sistemin esnekliği istenen sayıda farklı afet durumu için farklı senaryolar altında kullanılabilmesine olanak sağlamaktadır. Karar destek sisteminin kullanıcı-dostu arayüzü sayesinde çeşitli afet senaryoları için elde edilen sonuçlara ait raporlar kullanıcıya anlaşılır bir şekilde sunulmaktadır. Geliştirilen sistemin yardım malzemesi dağıtımı amacıyla geçici-afet-müdahale tesisleri yerleşiminde karar vericiler için kullanışlı bir araç olabileceği düşünülmektedir.
Disaster operations management is carried out in a chaotic environment under uncertainty and time pressure. Therefore, it is necessary to use information and communication technologies in the decision making processes. In this study, a standalone decision support system is developed for temporary-disaster-response facilities allocation for relief supplies distribution as one of the important problems in disaster operations management. The decision support system consists of three main components as its database, decision engine and user interface. It is noted that the decision support system allows decision makers to allocate temporary-disaster-response facilities under many different disaster situations by utilizing a scenario-based approach. Thus, disaster operations managers are given the opportunity to create different scenarios and analyze the results that will help them make critical decisions before and during the disaster. In the scenario definition process, in addition to taking into account different values of affected population rate and planning period, some model configurations consisting of the combinations of various problem parameters are also defined. Although it is illustrated with a specific example case in this paper, the flexibility of the system allows its users to consider other cases with different scenarios. Due to the user-friendly interface of the decision support system, reports of the results obtained for various disaster scenarios are presented to the user in an understandable way. The proposed system might be a useful tool to help decision makers in allocating temporary-disaster-response facilities for relief supplies distribution.
Bu çalışmada, afet sonrası geçici-afet-müdahale tesislerinden afetzedelere yardım malzemesi dağıtım problemi için bir çözüm yaklaşımı önerilmektedir. Problem literatürde bulunan Zaman Pencereli ...Bölünmüş-Dağıtımlı Araç Rotalama Problemi’ne uyarlanarak modellenmiştir. Önerilen çözüm yaklaşımı, yakın tarihli başka bir çalışmada geliştirilen iki-aşamalı stokastik programlama modeli sonuçlarını kullanarak, yardım malzemelerinin stokastik programlama modeli ile önceden konumlandırılmış geçici-afet-müdahale tesislerinden afetzedelere en kısa sürede dağıtımının yapılmasını amaçlamaktadır. Söz konusu stokastik programlama modelinin sonuçları kullanılarak, başlangıç dağıtım problemi, her birisi önerilen çözüm yaklaşımıyla Zaman Pencereli Bölünmüş-Dağıtımlı Araç Rotalama Problemi olarak çözülen daha küçük boyutlu alt-problemlere (bağımsız taşıma problemleri) bölünmüştür. Problem boyutundaki küçülmenin çözüm süresi açısından katkılar sağladığı, Bursa’nın büyük bir ilçesi için geliştirilen örnek olay kullanılarak oluşturulan her bir alt-problemin kişisel bir bilgisayarda saniyeler içinde çözülebildiği görülmektedir.
Display omitted
•Development of a decision support tool for temporary-disaster-response facilities allocation.•Implementation on a spreadsheet environment for providing convenience and flexibility ...for decision makers.•Establishment of a robust database connection for efficient storage and retrieval operations of problem data.•Implementation of a comprehensive decision engine considering real-life problem characteristics.•Utilization of the capabilities in the spreadsheet environment for presenting solution reports.
In this study, we present a spreadsheet-based decision support tool for allocating temporary-disaster-response facilities for relief supplies distribution. The tool developed in this study mainly consists of three main components as its database, decision engine and user interface. We develop the tool to run on a spreadsheet environment rather than producing a standalone application by aiming at providing more convenience for the user to perform tasks such as data manipulation and reporting. The paper also presents an example case for illustration. The tool allows the user (i.e., decision makers) to allocate temporary-disaster-response facilities under many different after-disaster situations (scenarios) considering the possible uncertainties to occur after a disaster (i.e., different affected population rates, planning periods etc.). Although we present some example cases in the paper for illustration purposes, the flexibility of the tool allows its users to consider other cases with many other scenarios. The tool can be used to help decision makers for allocating temporary-disaster-response facilities for planning relief supplies distribution operations.
Bu çalışma, dengeli bir sınav programı oluşturmak için kümeleme ve hedef programlama tabanlı bir yaklaşım sunmaktadır. Çalışmada, kişisel iş yükü açısından öğrencileri ve öğretim üyelerini belirli ...bir düzeyde memnun edecek, dengeli bir sınav programı oluşturmak amaçlanmaktadır. Bu kapsamında öncelikle, derslerin kredisi, başarı oranı ve türü olmak üzere üç parametre kullanılarak sınav kritiklik seviyelerinin belirlenmesi için k-ortalamalar kümeleme algoritması önerilmektedir. Daha sonra, belirlenen kritiklik seviyeleri ve diğer problem kısıtları dikkate alınarak bir hedef programlama modeli ile sınav çizelgesi oluşturulmaktadır. Önerilen yaklaşım, bir gerçek hayat problemi üzerinde örneklendirilmiştir. Yaklaşım sonucu oluşturulan çizelge, gerçek hayatta oluşturulan çizelge ile karşılaştırıldığında, sınavların kritiklik seviyelerini de dikkate alan dengeli bir sınav çizelgesinin oluşturulduğu görülmektedir. Buna ek olarak, önerilen yaklaşımın daha büyük boyutlu gerçek hayat problemlerinde de kullanılma potansiyeli bulunmaktadır.
PDF
