Članak istražuje povijesne procese koji su utjecali na uspon Dujma od Castella, istaknutog plemića iz ugledne furlanske vlastelinske porodice, na položaj istarskog markgrofa te okolnosti u kojima je ...djelovao. Analiza je vezana za kompleksne povijesne okolnosti koje obilježava izuzetna politička nestabilnost na sjevernom Jadranu nakon izbora Filipa d’Alençona za novog akvilejskog patrijarha (1381. – 1387.). To burno razdoblje bilo je i doba uspona dvaju suprotstavljenih furlanskih tabora te početak osjetnijeg mletačkog utjecaja u svjetovnoj državini akvilejskih prelata. Rad pokazuje kako su ti čimbenici utjecali na karijeru Dujma od Castella i sudbinu Markgrofovije Istre, osvjetljavajući slabo istražen period istarske povijesti i ističući modele mletačkih intervencija u razdoblju koje je prethodilo osvajanju Terraferme. Konceptualni aparat na kojemu počiva analiza temelji se na teoriji kolaboracije Ronalda Robinsona. Na kraju članka objavljeno je nekoliko, do sada neobjavljenih, dokumenata koji se odnose na Dujmovo ravnanje Istarskom markgrofovijom.
U fondovima i zbirkama Hrvatskoga državnog arhiva u Zagrebu,
središnje arhivske ustanove u Republici Hrvatskoj, čuvaju se i vrijedni dokumenti
o povijesti Istre. Među gradivom za istraživanje ...razdoblja Drugoga svjetskog rata
i poraća nalazi se i manja količina gradiva (jedna arhivska mapa) nastaloga ili
prikupljenog djelatnošću Komisije za istarska pitanja pri Predsjedništvu
Narodne vlade Hrvatske tijekom 1945. godine. Gradivo je u Hrvatski državni
arhiv preuzeto po službenoj dužnosti od Ureda za opće poslove Vlade Republike
Hrvatske i Hrvatskoga državnog sabora 1998. godine i oblikovano u zasebni
arhivski fond (HR-HDA-1165). Iako je sačuvano fragmentarno, ono predstavlja
vrijedan izvor za istraživanje tema u svezi s organizacijom vlasti i
svakodnevnoga života u hrvatskome dijelu Istre, koji je temeljem Beogradskoga
sporazuma od 9. lipnja 1945. o privremenoj podjeli graničnoga područja
Jugoslavije i Italije na dvije okupacijske zone stavljen pod jugoslavensku
vojnu upravu. Akti o osnivanju Komisije, djelovanju i prestanku s radom nisu
objavljeni u službenim glasilima. No, temeljem uvida u arhivske dokumente može
se zaključiti da je započela s djelovanjem u lipnju 1945. i da je djelovala
tijekom druge polovice te godine. Obavljala je savjetodavne poslove i poslove
koordinacije u odnosu na Oblasni narodni odbor za Istru, mjerodavna
ministarstva i druga tijela u svezi s rješavanjem pitanja oko nacionalnih,
kulturnih i gospodarskih interesa dijela Istre koji je bio pod jugoslavenskom
vojnom upravom. Aktivnosti Komisije najvećim su se dijelom odnosile na
posredovanje u izdavanju propusnica za putovanja na područje Istre te
organizaciju i popunjavanje službeničkih mjesta u tamošnjoj civilnoj upravi. Komisija
je bila angažirana i oko opskrbe hranom te opremom i sredstvima za rad tamošnjih
ustanova. Nastojala je steći što cjelovitiji uvid u političke, administrativne
(upravne), sudske, gospodarske, obrazovne, kulturne i druge prilike na tom
području. To ilustriraju i tri dokumenta čiji se cjeloviti prijepisi donose u
članku, uz poštivanje uobičajenih načela pri objavljivanju arhivskoga gradiva.
Prvi se dokument odnosi na organizaciju financijske službe u Istri, a drugi na
razvoj turizma i obnovu hotelijersko-ugostiteljske infrastrukture na Opatijskoj
rivijeri. Treći je dokument rukom pisani osvrt Ante Rojnića povodom 25. obljetnice
potpisivanja Rapallskoga ugovora.
Valuable documents on the history of Istria are kept in the fonds and
collections of the Croatian State Archives in Zagreb, the central archival
institution in the Republic of Croatia. The material for the research of the
period of the Second World War and the post-war period contains a small amount
of records (one archive folder) created or collected through the Commission for
Istrian Issues with the Presidency of the People's Government of Croatia during
1945. The archives were taken over by the Croatian State Archives ex officio
from the Office for General Affairs of the Government of the Republic of
Croatia and the Croatian National Parliament in 1998 and formed into a separate
archive fonds (HR-HDA-1165). Although preserved in fragments, the records are a
valuable source for research on issues related to the organization of
government and everyday life in the Croatian part of Istria, which was placed
under the Yugoslav military administration pursuant to the Belgrade Agreement
of 9 June 1945 concerning the temporary division of the border area between
Yugoslavia and Italy into two occupation zones. The acts on the establishment,
operation and termination of the Commission were not published in the official
gazettes. However, based on the inspection of the archival documents, it can be
concluded that it started operating in June 1945 and that it operated during
the second half of that year. The Commission performed advisory and
coordination tasks in relation to the Regional People's Committee for Istria,
relevant ministries and other bodies concerning the addressing of issues
related to the national, cultural and economic interests of the part of Istria
which was under Yugoslav military administration. The activities of the
Commission were mostly related to mediation in the issuance of travel passes
within the territory of Istria and the organization and filling of civil
service vacations in the local civil administration. The Commission was also
engaged in the supply of food and equipment and resources for work of the
institutions within the concerned area. It sought to gain as complete an
insight as possible into the political, administrative, judicial, economic,
educational, cultural and other circumstances in the area. This is illustrated
by three documents whose complete transcripts are given in the article, while
respecting the usual principles for publishing archival material. The first
document refers to the organization of the financial service in Istria, and the
second to the development of tourism and the reconstruction of hotel and
catering infrastructure on the Opatija Riviera. The third handwritten document
is a written review by Ante Rojnić on the occasion of the 25th anniversary of
the signing of the Treaty of Rapallo.
Nei
fondi e nelle raccolte dell'Archivio di Stato di Zagabria, l'istituzione
archivistica centrale nella Repubblica di Croazia, sono conservati anche
preziosi documenti sulla storia dell'Istria. Tra il materiale per le ricerche
relative al periodo della Seconda guerra mondiale e del dopoguerra si
trova una quantità minore del materiale
(una cartella d'archivio) prodotto o raccolto dalle attività della Commissione
delle questioni istriane presso la Presidenza del Governo popolare della
Croazia durante l'anno 1945. Il materiale è stato accolto d'ufficio
nell'Archivio di Stato dall'Ufficio per affari generali del Governo della
Repubblica di Croazia e dal Parlamento nazionale croato nel 1998 di cui si è
formato un fondo archivistico separato (HR-HDA-1165). Nonostante sia conservato
in frammenti, esso rappresenta una fonte preziosa per le ricerche sulle
tematiche relative all'organizzazione delle autorità e della vita quotidiana
nella parte croata dell'Istria che, in base all'Accordo di Belgrado del 9
giugno 1945, sulla divisione temporanea delle zone di confine della Jugoslavia
e dell'Italia in due zone di occupazione, fu posta sotto l'amministrazione
militare jugoslava. Gli atti sull'istituzione della Commissione, sulle sue
attività e sullla cessazione dell'attività non furono pubblicati sulla Gazzetta
ufficiale. Però, in base alla consultazione dei documenti archivistici fu
possibile concludere che iniziò con le attività nel giugno del 1945 e che operò
durante la seconda metà di quell'anno. Svolgeva attività di consultazione e di
coordinamento nei confronti del Comitato popolare regionale per l'Istria,dei
ministeri pertinenti e di altre autorità che riguardavano la risoluzione di
questioni relative all' interesse nazionale,culturale ed economico della parte
dell'Istria sotto l'amministrazione militare jugoslava. Le attività della
Commissione, nella maggior parte, riguardavano la mediazione nel rilascio dei
lasciapassare per i viaggi sul territorio dell'Istria e l'organizzazione e
l'assegnazione del personale nell'amministrazione civile. La
Commissione,inoltre, era incaricata all'acquisto del cibo e di attrezzature e
mezzi di lavoro per il funzionamento delle istituzioni. Cercava di acquisire una
visione completa delle condizioni politiche, amministrative,giudiziarie,economiche,culturali,
d'istruzione ed altre sul territorio. Lo dimostrano anche i tre documenti le cui trascrizioni complete
vengono riportate nell'articolo, nel rispetto dei consueti principi per la
pubblicazione del materiale archivistico. Il primo documento riguarda
l'organizzazione del servizio finanziario in Istria mentre il secondo si
riferisce allo sviluppo del turismo e al rinnovo delle infrastrutture
alberghiere sulla Riviera di Abbazia.Il terzo documento è il manoscritto di
Ante Rojnić in occasione del 25˚ anniversario della sottoscrizione del Trattato
di Rapallo
U radu se po prvi put na jednom mjestu donosi popis poznatih
arheoloških lokaliteta i nalazišta u Općini Lanišće na Ćićariji.
Popis je sastavljen temeljem terenskog obilaska, speleoloških
...istraživanja, objavljenih tekstova, pregleda karata, podataka koji
se čuvaju u Arheološkom muzeju Istre u Puli te informacija
lokalnog stanovništva.
Lučki bazen rimske Savudrije, koja je pripadala dijelu agera kolonije Tergeste, obuhvaćao je niz objekata infrastrukture luke. Danas se jedan dio lučkih struktura nalazi u podmorju dok je drugi dio ...sačuvan u zemljanom profilu iznad morske obale. Ostatci zidova na južnom dijelu obale vjerojatno su pripadali lučkim suprastrukturama prve, najniže terase luke. Zahvaljujući istraživanjima koja su provedena u razdoblju od 2011. do 2014., prikupljeni su arheološki podatci koji određuju vrijeme izgradnje i izgled obalne linije u rimskom razdoblju.
Dosadašnji podatci međutim otvaraju pitanje arheološkog konteksta savudrijske rimske luke u hijerarhijskoj ulozi luka na istarskoj obali i njezinu odnosu s obližnjim vilama na obali i u zaleđu.
Narodni odbor općine Grožnjan djeluje u razdoblju 1952. – 1955., kao upravno tijelo unutar svoje nadležnosti. Kao izvršni organ vlasti osiguravao je i provodio nesmetan razvoj privrede, komunalnih ...poslova, trgovine, financija, zdravstvene, socijalne skrbi, sudstva itd. Unutar NOO-a djelovala je i matičarska služba koje je vodila evidencije stanovništva. Izvršni odbor NOO-a na svojim je sjednicama raspravljao o aktualnim pitanjima i problemima te je donosio rješenja i odluke koji su omogućavali daljnji razvoj zajednice. Promjenom zakona i prestankom postojanja NOO-a Grožnjan, gradivo fonda preuzeo je sljednik, NOO Buje. Od NOO-a Buje preuzela ga je Skupština općine Buje, od koje ga je, pak, 1977. preuzeo Historijski arhiv – Pazin, danas Državni arhiv u Pazinu. Arhivistička obrada fonda napravljena je 2018. godine. Gradivo fonda podijeljeno je u 10 serija: Zapisnici i materijali izvršnih, pomoćnih i nadzornih tijela NOO-a, Opće administrativno poslovanje, Unutrašnji poslovi, Vojni odjel, Pravosuđe, Ured za statistiku i evidenciju, Prosvjeta i kultura, Narodno zdravlje i socijalna politika, Privreda i komunalni poslovi i Financije.
The People’s Committee of the Municipality of Grožnjan operated from 1952 to 1955 as an administrative body within its jurisdiction. As an executive body, it ensured and implemented the smooth development of the economy, municipal tasks, commerce, finance, health, social care, judiciary, etc. The People’s Committee comprised also a registry service that kept population records. At its sessions, the Executive Board of the People’s Committee discussed current issues and problems and passed resolutions and decisions that allowed for further development of the community. Following the change of the law and the termination of the existence of the People’s Committee of the Municipality of Grožnjan, the archives of the Fonds was taken over by the successor, the People’s Committee of the Municipality of Buje. It was then taken over from the People’s Committee of the Municipality of Buje by the Municipal Assembly of Buje, from which, in 1977, it was taken over by the Historical Archives of Pazin, today’s State Archives in Pazin. The archival processing of the Fonds was made in 2018. The material of the Fonds is divided into 10 series: Minutes and materials of executive, support and supervisory bodies of the People’s Committee, General administrative operations, Internal affairs, Military department, Judiciary, Statistics and records office, Education and culture, National health and social policy, Economy and municipal affairs and Finance.
Il Comitato popolare comunale di Grisignana opera nel periodo dal 1952 al 1955 come organo amministrativo nell’ambito delle sue competenze. In quanto organo del potere esecutivo assicurava ed eseguiva la continuità nello sviluppo dell’economia, lavori comunali, commercio, finanze, servizi sanitari e sociali, magistratura, ecc. Inoltre, all’interno del Comitato popolare comunale operava l’ufficio anagrafe che registrava dati relativi alla popolazione. Il comitato esecutivo del Comitato popolare comunale nelle proprie sedute discuteva di questioni e problemi attuali e adottava decisioni che permettevano lo sviluppo ulteriore della comunità. Con il cambiamento della legge e la cessazione del Comitato popolare comunale di Grisignana, il materiale del Fondo è passato al successore, al Comitato popolare di Buie. Dal Comitato popolare comunale di Buie poi all’Assemblea del comune di Buie da cui in seguito, nel 1977, è passato all’Archivio storico – Pazin/Pisino, oggi Archivio di Stato di Pisino. Il trattamento archivistico del Fondo è stato effettuato nel 2018. Il materiale del Fondo è diviso in 10 serie: Verbali e materiali degli organi esecutivi, ausiliari e di vigilanza del Comitato popolare comunale, Attività amministrativa generale, Affari interni, Dipartimento militare, Magistratura, Ufficio per la statistica e le registrazioni, Istruzione e cultura, Sanità popolare e politiche sociali, Economia e lavori comunali e Finanze.
Rođen u Istri, tada dijelu prostrane Austro-Ugarske Monarhije, Fran Mandić (1851. – 1924.) završio je hrvatsku gimnaziju u Rijeci, a medicinu u Grazu i Pragu. Nakon promocije čitavu je liječničku ...karijeru proveo u Trstu, u njegovo doba glavnom gradu Austrijskog primorja. Nakon rada u bolnici, otvorio je vlastitu ordinaciju, a bio je i zdravstveni savjetnik Državnih željeznica. Čitavog je života, još od studentskih dana, sudjelovao u nastojanjima za postizanje jednakopravnosti hrvatskog naroda u Istri. Uvjeren u važnost obrazovanja, ulagao je svoje vrijeme i novac u otvaranje što većeg broja škola u Istri. Za zasluge u radu odlikovao ga je kralj, imenovan je počasnim građaninom Opatije, no najveće priznanje bio mu je ugled koji je uživao među pacijentima i članovima njihovih obitelji.
Born in Istria, then part of the Austro-Hungarian Empire, Fran Mandić (1851-1924) finished a Croatian grammar school in Rijeka and studied medicine in Graz, Austria and in Prague, Bohemia. After graduation, he settled in Trieste, a major Austrian port, where he spent his entire career. After a period in the State Hospital in Trieste, Mandić ran his own practice and held a position of medical adviser of the Austrian State Railway in Istria. Since his student days, he had championed equal political rights for the Croatian people in Istria. Aware of the importance of education, he donated his time and money for a number of new schools to open throughout Istria. For his merits he received high honours from the Emperor and an honorary Citizenship of Opatija, but the greatest recognition was the respect he earned from his patients and their families.
Avtor v članku obravnava poseljevanje Koprskega okraja po drugi svetovni vojni. V prvih povojnih letih so se na Koprsko iz notranjosti Slovenije večinoma priseljevali strokovni in politični kadri, v ...poznejšem obdobju pa so se priseljenci zaposlovali kot industrijski delavci. Po avtorjevi hipotezi so komunistične oblasti načrtno spodbujale priseljevanje samo v prvem obdobju, pozneje pa so ti procesi potekali precej bolj spontano.
Mjesni narodni odbor Vrh započeo je djelovanje 1947. godine, kao lokalno upravno tijelo za područje svoje nadležnosti. Kao najviši organ vlasti, osiguravao je nesmetano odvijanje svih aktivnosti s ...područja o kojima je skrbio: gospodarstva, poljoprivrede, komunalnih poslova, trgovine i obrta, financija, zdravstvene i socijalne skrbi itd. Uz navedeno, obavljao je i poslove matičarstva, evidentiranja stanovništva, nadzirao rad mjesnih društvenih organizacija i sl. Sazivao je redovite i izvanredne sjednice na kojima se raspravljalo o važnim pitanjima za lokalnu društvenu zajednicu u danom trenutku. Promjenom zakonskoga okvira te prestankom djelovanja stvaratelja, gradivo je predmetnoga fonda po službenoj dužnosti iz pismohrane SO Buzet, zajedno s gradivom drugih bivših upravnih tijela s područja Buzeštine, preuzeto u Državni arhiv u Pazinu. Po preuzimanju u Arhiv, gradivo je predmetnoga fonda bilo osnovno sređeno i popisano, a arhivistička je obrada obavljena 2016. godine. Gradivo je sređeno razdiobom na serije, prema sadržaju odnosno području djelatnosti ili funkciji na koju se odnosi: Organizacija i upravljanje, Općenito poslovanje, Uže poslovanje i Financijsko poslovanje.
The Local People’s Committee of Vrh began its activity in 1947 as a local administrative authority covering the area of its competence. As the highest authority, it ensured the smooth running of all activities under his responsibility - economy, agriculture, public utilities, trade and crafts, finance, health and social care, etc. Furthermore, it also carried out the activities of registry, population registration, control of the work of local social organizations etc. It called regular and extraordinary sessions where current important issues for the local community were discussed. Following the change of the legal framework and termination of the activities of the creator, the material of the Fonds was transferred ex officio from the records of the Buzet Municipality Assembly, together with the archives of other former administrative bodies in the area of Buzet, to the State Archives of Pazin. After being taken over by the Archive, the archives of the Fonds were only basically arranged and listed, while archival processing was carried out in 2016. The archives were arranged in series, according to the content or area of activity or function referred to: Organization and Management, General Affairs, Specific Affairs and Financial Operations.
Il Comitato popolare locale di Vetta cominciò con la sua attività nel 1947 quale organo amministrativo locale nell’ambito della sua competenza. In quanto massimo organo del potere, assicurava il regolare svolgimento di tutte le attività del suo ambito: economia, agricoltura, lavori comunali, commercio e artigianato, finanze, assistenza sanitaria e sociale, ecc. Inoltre, svolgeva iscrizioni all’anagrafe, registrazioni degli abitanti, controllava il lavoro delle locali organizzazioni sociali e simile. Convocava sedute regolari e straordinarie in cui si discutteva di questioni attuali importanti per la locale comunità sociale. Con il cambiamento del quadro normativo e con la cessazione d’attività del soggetto produttore, il materiale del fondo in questione fu trasferito d’ufficio dall’archivio dell’AC di Pinguente, insieme al materiale prodotto da altri organi amministrativi del territorio di Pinguente, all’Archivio di Stato di Pisino. In seguito al trasferimento all’Archivio, il materiale del fondo in questione fu ordinato e registrato, mentre la sistematizzazione archivistica approfondita fu effettuata nel 2016. Il materiale fu ordinato tramite la divisione in serie, a seconda del contenuto ossia dell’ambito dell’attività oppure della funzione a cui si riferisce: Organizzazione e amministrazione, Attività generale, Attività specifica e Attività finanziaria.
Fondom HR-DAPA-257 obuhvaćeno je gradivo nastalo djelovanjem Željezničkoga tehnikuma u Puli u razdoblju od 1947. do 1953. godine. Po završetku rata usmjeravaju se napori za stvaranje temelja buduće ...obnove ratom opustošene zemlje, pri čemu je posebno izražena potreba za stvaranjem jezgre stručnih, obrazovanih kadrova. S tim je ciljem njihovo osposobljavanje bilo izrazito važna zadaća kojoj se pristupalo odgovorno. Formiranjem Željezničkoga tehnikuma, kao obrazovne i odgojne ustanove, napravljen je konkretan iskorak u tom smjeru jer su u toj ustanovi stvarani stručni, deficitarni kadrovi za potrebe željeznice. Uzevši u obzir činjenicu da je prometna povezanost općenito, te u tom smislu i izgrađena željeznička infrastruktura, preduvjet pokretanja obnove zemlje i uspostave gospodarskih i industrijskih tijekova, ne čudi ambiciozan plan izobrazbe potrebnih kadrova što je rezultiralo stvaranjem Željezničkoga tehnikuma. Na razini Fonda pružene su informacije o specifičnim povijesnim okolnostima na području Istre te konkretno i samoga grada Pule, a što je utjecalo na djelovanje stvaratelja, potom informacije o stvaratelju te o samom gradivu.
Arhivističkoj se obradi Fonda pristupilo 2014. godine. Na nižim je razinama gradivo raspoređeno sukladno sadržaju, području djelatnosti ili funkciji koju su spisi prikazivali. Prilikom sređivanja gradivo je raspoređeno na serije: Rad i poslovanje, Kadrovski poslovi i Financijsko poslovanje.
The HR-DAPA-257 Fonds covers archives created by the Željeznički tehnikum - Railroad Technical School in Pula in the period from 1947 to 1953. At the end of the war efforts were made to create the foundations for the future reconstruction of the war-torn country, with particular emphasis on the need to create the core of expert and educated professionals. Consequently, their training was a very important task that was approached very seriously. By forming the Railroad Technical School as an educational institution, a concrete step forward was made in this direction, as the school provided experts in professions with skills shortages to work on the railways. Taking into account the fact that general transport connections, including the built railway infrastructure, were the prerequisite for launching the reconstruction of the country and the establishment of economic and industrial flows, the ambitious plan of education of the necessary professionals does not come as a surprise, nor does the establishment of the Railway Technical School. At the level of the Fonds, information was first given on specific historical circumstances in Istria and in the City of Pula in particular, which influenced the creator’s activity; followed by information on the creator and on the archives.
The archival processing of the Fonds commenced in 2014. At the lower levels, the material was distributed according to the content, area of activity or function that the records showed. While it was being arranged, the material was divided into series: Work and Operation, Personnel and Financial Operations.
Il fondo HR-DAPA-257 comprende il materiale prodotto nel corso dell’attività del Željeznički tehnikum u Puli (Scuola superiore tecnica di Pola) nel periodo tra il 1947 e il 1953. Alla fine della guerra furono fatti molti sforzi incentrati sulla costruzione delle basi per la ricostruzione futura del paese devastato dalla guerra, tra cui spicca il bisogno di produrre un nucleo di personale altamente qualificato e istruito. Questo obiettivo fu affrontato con molta responsabilità. Con la costituzione della Scuola superiore tecnica Željeznički tehnikum, quale istituzione educativa e istruttiva, fu fatto un concreto passo in avanti in questa direzione in quanto l’istituzione produceva personale altamente qualificato, allora carente, per i bisogni delle ferrovie. Prendendo in considerazione il fatto che i collegamenti di trasporto in generale, e in questo senso anche la costruita infrastruttura ferroviaria, rappresentano il presupposto per l’avviamento della ricostruzione del paese e per la produzione dei flussi economici ed industriali, non sorprende il piano ambizioso relativo all’istruzione del personale necessario che ha come risultato l’istituzione della scuola Željeznički tehnikum. Al livello del Fondo sono state fornite informazioni relative alle specifiche circostanze storiche nel territorio dell’Istria e della città di Pola il che ha influenzato l’attività del soggetto produttore, inoltre, informazioni sul soggetto produttore e sul materiale stesso.
All’indagine archivistica del Fondo si è accesso nel 2014. Ai livelli minori il materiale è stato classificato in base al contenuto, all’ambito dell’attività o alla funzione che gli atti rappresentavano. Durante la sistematizzazione il materiale è stato diviso in serie: Lavoro e attività, Gestione del personale e Attività finanziarie.
U raspravi se upozorava na Skokovo zanimanje za jezične probleme u Istri, od njegove mladosti do smrti (1881. – 1956.). Istra je uvijek bila zanimljiva filolozima za proučavanje jezika u kontaktu. ...Autor je naglasio da su Skokovi podaci o jeziku veoma važni za kulturnu povijest jer otkrivaju koje su riječi i na koji način u dalekoj prošlosti ulazile u govor govornika i jednoga i drugoga jezika, i Hrvata i Romana u Istri.
PDF
