Wprowadzenie Władysława Szulakiewicz; Beata Topij-Stempińska
Studia Paedagogica Ignatiana,
08/2021, Volume:
24, Issue:
2
Journal Article
Peer reviewed
Open access
Opieka wpisana jest w codzienne życie człowieka. Dziećmi opiekują się najpierw rodzice, troszczą się o ich rozwój, kształcenie i wychowanie. Starają się zapewnić im jak najlepsze warunki. Z biegiem ...czasu role się odwracają i często to dzieci stają się opiekunami swoich rodziców. Czasem, kiedy rodzice nie są w stanie otoczyć właściwa opieką swoje potomstwo, rolę tę przejmują różnego rodzaju instytucje czy stowarzyszenia. To one starają się zapewnić bezpieczeństwo, edukację i odpowiednie wychowanie osób powierzonych ich opiece. I analogiczne, kiedy dorosłe już dzieci nie są w stanie opiekować się swoimi starszymi rodzicami, często powierzają opiekę nad nimi instytucjom wyspecjalizowanym w realizacji takich zadań. Opieka jako główny przedmiot badań pedagogiki opiekuńczej (Dąbrowski 1987, 2006), staje się polem zainteresowania innych obszarów społecznej działalności człowieka. W ostatnich latach coraz wyraźniej widać tendencję do przesuwania problematyki opieki z pola działań pedagogicznych na pole polityki społecznej. Wyraźnie ta tendencja zaznacza się w polskim ustawodawstwie.
V textu se zabýváme Psaním na vodní hladině, což je podkategorie umělecko-výzkumného projektu Pedagogika pro rozšířené-mezidruhové naslouchání. Zaměřujeme se na mořsko-vodní prostředí, jeho specifika ...a edukativní možnosti v oblasti venkovní pedagogiky a epistemologie mořské krajiny. Text reflektuje rozmanité časové rámcování, včetně ekologických časů, rytmy a vzorce vodní hladiny. Děti se setkávají s jinými časy, které nejsou pouze lidské ani zvířecí, a tato doba vyvolává fascinující dotazy a nabízí mnoho her a pohybů. Uvolnění od času strukturovaného a vnímání živých časů nám umožňuje lépe vnímat a reagovat na výzvy naší budoucnosti.
Ze względu na wagę dziedzictwa kulturowego dla rozwoju gatunku ludzkiego niniejsza rekonstrukcja dyskursu biblijnego ujmująca go jako praktykę wychowawczą, systematycznie kształtującą postawy, jest ...działaniem zmierzającym do wydobycia uniwersalnych reguł człowieczeństwa. I nie chodzi tutaj tylko o coś, co niektórzy chcieliby zamknąć jako aksjomat w przestrzeni edukacji religijnej, czyli nie o poruszanie się wyłącznie w obrębie takiej przestrzeni odwołującej się wprost do koncepcji imitatio Dei, lecz o analizę praktyk codzienności oraz uniwersalnych zasad, w jakie ta codzienność się wpisuje. Wręcz chciałoby się powiedzieć, że moje działania będą zmierzały do uzyskania pewnego rodzaju dystansu wobec religii właśnie. W ramach tego naukowego namysłu, który staje się spacerem po humanistyce, od wielu lat będącym moim udziałem, poznaje się człowieka w kontekście podejmowanych decyzji i skutków, jakie one rodzą. Tym samym wydaje się, że schemat przyczynowo-skutkowy jest wpisany w naturę bycia człowiekiem i jakakolwiek próba pominięcia tej zasady ujawnia wprost niechęć do myślenia bądź ignorancję. Na tych kilku stronach docieram do uwarunkowań, które stoją za podejmowanymi decyzjami, aby w końcu zrekonstruować postawę samego Wychowawcy, użyteczną we współczesnej teorii wychowania. Chociaż kategoria językowa, jaką jest „dyskurs”, stała się bardzo modna w wypowiedziach naukowców, to jednak permanentnie pojawia się być może nieuświadomiony błąd w posługiwaniu się tym słowem. Błędem tym jest swego rodzaju personifikacja tejże kategorii pojęciowej, przypisująca pojęciom abstrakcyjnym cechy ludzkie. Być może wielu autorów nieświadomie popełnia tutaj błąd, który rzuca cień na cały naukowy wywód, a zarazem na logikę prezentowanych teorii, np. kiedy odczytujemy następujący tekst: „dyskursy podejmowały ponadczasowe problemy społeczne, kulturowe czy religijne”. Wszak to nie dyskursy podejmowały problemy, lecz ludzie przy pomocy takiego schematu językowego opisywali interesujące ich zjawiska komunikacji. Moje podejście do teorii dyskursu wynika z przekonania, że po pierwsze – nie istnieje możliwość dotarcia do rzeczywistości wychowawczej samej w sobie. Rzeczywistość jest wytwarzana w czasie rozumianym jako wielkość skalarna określająca kolejność zdarzeń, a także odstępy między zachodzącymi zdarzeniami. Po drugie – że w wychowawcze stosunki społeczne, analizowane w tym tekście, możemy wpisać kategorię władzy wychowującej jako głównego źródła kształtowania się społeczności opisanej na kartach Biblii, a zwłaszcza na kartach Starego Testamentu. Po trzecie – wydaje się, że w historii dziejów, historii biblijnej można mówić o jej dyskursywnym rozumieniu. Takie podejście, które jest charakterystyczne dla budowania za pomocą języka struktur rozumienia zjawisk, prowadzi do sytuacji konstruowania dialogu wychowawczego, którego efektem jest wymiana informacji w celu ukształtowania określonych postaw. Ciągłość tak rozumianego dyskursu wychowawczego prowadzi do stworzeniem ram, w których nienaruszalne tradycje oraz ich charakterystyczny kształt okazują się gwarancją pomyślnej przyszłości szczęśliwych ludzi.
25. tom ,,Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego" adresowany jest do nauczycieli polonistów, studentów polonistyki, dydaktyków języka ojczystego i literatury oraz do pedagogów. ...Zamieszczono w nim jedenaście artykułów z zakresu edukacji literackiej i kulturowej oraz językowej, a ponadto - dwie recenzje.
Dydaktycy literatury wiele miejsca poświęcają problemom wielokulturowości i dwukulturowej/wielokulturowej edukacji, postulując jednocześnie konieczność włączenia do kształcenia polonistycznego treści dotyczących tolerancji, poszanowaniu inności i Innego, a także potrzebę przygotowywania uczniów do życia obywatelskiego w multikulturowej i multireligijnej Europie. Starają się wskazać, w jaki sposób na lekcjach języka polskiego można uczyć dialogu, otwierać młodych ludzi na inne kultury, przygotowywać ich do aktywnego i efektywnego życia w wielokulturowej rzeczywistości. Zachęcają nauczycieli polonistów do sięgania po teksty spoza kanonu lektur szkolnych (np. utwory Singera, powieść Gustawa Morcinka Siedem zegarków kopidoła Joachima Rybki), dzięki którym uczniowie będą mogli dostrzec znaczenie namysłu nad sobą i otaczającą ich rzeczywistością, aby w efekcie podjąć pracę nad kształtowaniem i rozumieniem siebie oraz świata. Autorzy zamieszczonych w czasopiśmie artykułów przyglądają się także obecnym w literaturze dla dzieci i młodzieży (przede wszystkim w Akademii Pana Kleksa Jana Brzechwy i w Wielkiej Księdze Pippi Astrid Lindgren) różnym realizacjom motywu szkoły, udowadniają, że projekt przestrzeni szkoły bywa zazwyczaj skorelowany z ideami wychowawczymi obowiązującymi w placówce, mądre wychowanie przygotowuje dziecko do myślenia o sobie jako o ,,nieograniczonej niczym możliwości". Proponują również ciekawe i niestereotypowe rozwiązania dydaktyczne, np. lekcje z tekstami Singera metodą flipped classroom z wykorzystaniem technologii informatycznej; lekcję poświęconą analizie porównawczej dwóch bohaterek - literackiej Izabelli Łęckiej (Lalka) i serialowej Mary Crawley (Downton Abbey).
Dydaktycy języka dzielą się natomiast wynikami swoich badań dotyczących poziomu kompetencji leksykologicznej i leksykalnej gimnazjalistów, a także uwarunkowań tych kompetencji. Podejmują próby zrekonstruowania wycinków językowo-kulturowego obrazu świata: wyglądu dziewczyny w wypowiedziach młodzieży gimnazjalnej i licealnej (ujęcie autostereotypowe i heterestereotypowe); rodziny w podręcznikach do nauki języka i literatury gruzińskiej. Analizują i oceniają sposób opracowania haseł poświęconych związkom frazeologicznym w szkolnych słownikach poprawnej polszczyzny (na przykładzie frazeologizmu twardy orzech do zgryzienia). Podejmują niezwykle ważny problem motywowania uczniów na lekcjach języka polskiego i podpowiadają sięgnięcie po niestandardowe metody wzmacniania (np. strategie: pamiątka z lekcji, list lub e-mail do ucznia, list do rodziców).
Artykuły, które znalazły się w tomie, wzbogacą warsztat dydaktyczny nauczycieli i studentów oraz skłonią ich do refleksji nad rolą przedmiotu język polski w rozwijaniu postaw i osobowości uczniów, a także funkcją nauczyciela we współczesnej szkole.
Na příkladu vlastní umělecko-výzkumné praxe se zaměřuji na venkovní pedagogiku a ekologickou gramotnost dětí předškolního věku nejen jako výuku „environmentálního“ obsahu, ale především formu ...naslouchání, která se snaží vytvářet hlubší pochopení sítě lidských a více-než-lidských vazeb. V rámci umělecko-výzkumné činnosti poukazuji na vývoj metody performativního mapování, jež umožňuje novým způsobem nahlédnout subtilnější otázky, na které v mainstreamovém vzdělávacím procesu nezbývá čas. V textu se také snažím poukázat na to, proč mainstreamové vzdělávání podporuje jen úzké pojetí naslouchání, zaměřené na přijímání a chápání lidských významů. Z toho plyne, že mainstreamové vzdělávání je nedostatečně vybaveno k tomu, aby bylo schopno naslouchat afektivní a environmentální dimenzi jako určitému druhu vibrace, která je schopna hýbat všemi druhy těl. Proto je potřeba rozšířit a kultivovat mezidruhové naslouchání ve vzdělávací praxi (nejen dětí předškolního věku), a za tímto účelem navrhuji několik způsobů, které tento způsob naslouchání rozvíjejí. Text zahrnuje více perspektiv, umožňujících každému z nás nahlédnout za hranice svých dosavadních zkušeností a učit se synchronizovat sám sebe napříč mnoha rozmanitými časovými horizonty.
Dla pedagogiki ogólnej koncepcja Jacquesa Ellula stanowi ważny przykład rozwiązywania napięcia między zaangażowaniem religijnym a krytyczno-emancypacyjnym, które to zaangażowania zazwyczaj traktowane ...są w ujęciach teoretycznych rozłącznie. Potrafimy podać wiele przykładów kierunków w pedagogice czy ideologii edukacyjnych, które łączą się z określoną edukacją religijną i które dogmatycznie bronią się przed krytyką, jak również przykłady edukacji krytycznej, której realizatorzy z nieufnością odnoszą się do wspólnot o charakterze konfesyjnym i ich członków oddanych zasadom i praktykom religijnym. Dlatego też koncepcja Ellula, która łączy „anarchię i chrześcijaństwo”, z perspektywy pedagogiki ogólnej stanowi ważne uzupełnienie czynionych przez nią wysiłków tworzenia mapy kierunków i prądów współczesnej pedagogiki.
Celem artykułu jest nakreślenie pełnego obrazu Moniuszki jako nauczyciela muzyki. Choć nauczanie stanowiło margines działalności zawodowej kompozytora, zajmował się nim niemal przez całe życie. W ...okresie wileńskim Moniuszko udzielał wielu prywatnych lekcji, które stanowiły istotną część jego dochodów. Wśród jego uczniów nie było wielu wybitnych postaci. Można wymienić takich jak malarz Wincenty Ślendziński, etnolog Jan Karłowicz (ojciec Mieczysława Karłowicza) czy rosyjski kompozytor Cezar Cui. Następnie Moniuszko podjął pracę pedagogiczną – już w wymiarze zawodowym – w Warszawie, jako profesor Instytutu Muzycznego kierowanego przez Apolinarego Kątskiego. Prowadził tam klasę chóralną oraz uczył kompozycji, harmonii i kontrapunktu. Wspomnienia jego uczniów z tamtego okresu, w tym tak znanych muzyków, jak Zygmunt Noskowski i Władysław Rzepko, uzupełniają niniejsze opracowanie.
Straipsnyje atskleidžiamas lietuvių tautinės pedagogikos tyrinėjimo būtinumas, primenami kai kurie tarybinių respublikų ir liaudies demokratijų liaudies pedagogikos turimai. Analizuojami pagrindiniai ...liaudies pedagogikos šaltiniai, pateikiamas nagrinėjamų problemų ratas. Darbe pateikiama kai kuri liaudies pedagogikos medžiaga, surinkta iš vyresnių žmonių ekspedicijos į Kernavę metu 1969 metais.
PDF
