Privremeno oduzimanje predmeta česta je radnja u policijskoj i sudskoj praksi, no pri njezinu se poduzimanju nerijetko pojavljuju prijepori. Oni su posljedica okolnosti da je privremeno oduzimanje ...predmeta podnormirano, propisano različitim zakonima i rijetko teorijski obrađivano iako se njime, ponekad i vrlo snažno, zadire u pravo vlasništva kao jedno od temeljnih ljudskih prava, koje je propisano u
l. 48. Ustava i u čl. 1. Protokola br. 1. uz Konvenciju za zaštitu ljudskih prava i temeljnih sloboda. U radu se pokazuje da postojeći pravni okvir, na način na koji je propisan Zakonom o policijskim poslovima i ovlastima i Zakonom o kaznenom postupku, ima određenih manjkavosti i nedosljednosti zbog kojih je primjenjivač norme dužan izravno primjenjivati norme nadzakonskog karaktera i provoditi odvagivanje suprotstavljenih prava i interesa. To je odvagivanje moguće jer je vlasništvo derogabilno pravo, no samo ako se provodi u skladu s načelom razmjernosti, koje nalaže da svako ograničenje prava vlasništva mora biti razmjerno cilju koji se njime želi postići. Temeljni je cilj ovoga rada dati državnim tijelima pravno utemeljeni okvir za odlučivanje u spornim slučajevim; a u završnom se dijelu rada daju i prijedlozi de lege ferenda po uzoru na srodne kontinentalne pravne poretke.
U 2020. godini obilježili smo petnaestu godišnjicu od donošenja Zakona o obveznim odnosima (ZOO) – stožernog propisa hrvatskog privatnog prava u čijem su nastanku značajnu ulogu imali prijašnje ...jugoslavensko obvezno pravo, međunarodni instrumenti, poredbeno-pravni utjecaji iz romansko-germanskog pravnog kruga i pravna stečevina Europske unije (EU). Ova važna obljetnica u hrvatskoj pravničkoj zajednici najavljena je međunarodnom znanstvenom konferencijom Zagreb International Conference on the Law of Obligations u prosincu 2019. g. , a jedan od njezinih vrijednih doprinosa poredbenopravnom izučavanju hrvatskog obveznog prava je nedavno objavljena monografija Hrvatsko obvezno pravo u poredbenopravnom kontekstu: Petnaest godina Zakona o obveznim odnosima. Knjiga je objavljena u listopadu 2022. u izdanju Ekonomskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu, a uredili su je doc. dr. sc. Ivan Tot i prof. dr. sc. Zvonimir Slakoper s Katedre za pravo Ekonomskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu. Riječ je o prvoj u nizu knjiga iz nakladničkog niza “Hrvatsko obvezno pravo u poredbenopravnom kontekstu“ koji je pokrenut s ciljem sustavne i kontinuirane obradbe tema iz hrvatskog i poredbenog obveznog prava. Na gotovo 800 stranica teksta podijeljenog u pet dijelova i 18 poglavlja – popraćenog predgovorom, detaljnim sadržajem, tablicama kratica, pokrata, skraćenica citirane literature te kazalima odredaba ZOO-a, ostalih izvora i pojmova – autori su obradili niz obveznopravnih tema.
Cilj je ovog rada istražiti način na koji se načelo zabrane diskriminacije primjenjuje u izradi općenormativnih akata. Načelo zabrane diskriminacije jedno je od glavnih elemenata vladavine prava. ...Zabrana diskriminacije propisana je Ustavom Republike Hrvatske, kao i relevantnim međunarodnim izvorima za zaštitu ljudskih prava. Svi propisi i općenormativni akti u Republici Hrvatskoj moraju biti usklađeni sa zahtjevima koje u sebi sadrži zabrana diskriminacije. Rad započinje upućivanjem na glavne pravne izvore zabrane diskriminacije u Republici Hrvatskoj (Ustav, Konvenciju za zaštitu ljudskih prava i temeljnih sloboda te na pravne izvore Europske unije). Navedeni pravni izvori međusobno će se usporediti i identificirat će se razlike u zaštiti koju pružaju od diskriminacije. Premda postoje i drugi značajni međunarodni ugovori koji također propisuju zabranu diskriminacije, zbog opširnosti teme oni neće biti razmatrani u ovom radu. Zbog jednakog razloga, rad se neće moći baviti svim vrstama (oblicima) diskriminacije, nego samo formalnom i materijalnom te izravnom i neizravnom diskriminacijom. Također će se pojasniti tzv. test diskriminacije kojim se ispituje postoje li moguća opravdanja različitog postupanja. U posljednjem dijelu rada analizirat će se odredbe općih akata pojedinih jedinica lokalne samouprave u kojima se na diskriminatoran način uređuje jednokratna novčana pomoć povodom rođenja djeteta. Ovo je područje odabrano imajući u vidu da se u radu pučke pravobraniteljice i specijaliziranih pravobraniteljica za ravnopravnost spolova i djecu svake godine rješavanju pritužbe roditelja koji se smatraju diskriminiranima s obzirom na pretpostavke koje jedinice lokalne samouprave propisuju za ostvarivanje tog prava.
The aim of this paper is to explore the way in which the principle of non-discrimination is
applied in the drafting of general normative acts. The principle of non-discrimination is one of the
main elements of the rule of law. The prohibition of discrimination is prescribed by the Constitution
of the Republic of Croatia, as well as relevant international sources for the protection of human
rights. All regulations and general normative acts in the Republic of Croatia must comply with
the requirements contained in the prohibition of discrimination. The paper begins with reference
to the main legal sources of prohibition of discrimination in the Republic of Croatia (Constitution,
Convention for the Protection of Human Rights in Fundamental Freedoms and legal sources of
the European Union). These legal sources will be compared to each other and differences in the
protection they provide against discrimination will be identified. Although there are other significant
international treaties that also prescribe the prohibition of discrimination, due to the complexity of
the topic they will not be discussed in this paper. For the same reason, the paper will not be able to
deal with all types (forms) of discrimination, but only formal and material, and direct and indirect
discrimination. The paper will also clarify the so-called discrimination test, which examines whether
there are possible justifications for different treatment. The last part of the paper will analyze the
provisions of general acts of individual local self-government units in which one-time financial
assistance on the occasion of the birth of a child is regulated in a discriminatory way. This area was
chosen bearing in mind that Ombudsperson and specialized Ombudspersons for Gender Equality
and Children, every year deal with the complaints of parents who are considered discriminated
against in view of the conditions prescribed by local self-government units for the exercising this
right.
Serbian Mediaeval Law on Wills and Succession Šarkić , Srđan
Pravni zapisi : časopis Pravnog fakulteta Univerziteta Union u Beogradu,
2020, 2020-00-00, 2020-01-01, Volume:
11, Issue:
1
Journal Article
Peer reviewed
Open access
Serbian legal sources have limited data on the law of wills and succession: no will was preserved and the Law Code of Stefan Dušan regulated intestate succession only in articles 41 and 48. It seems ...that the commoner class (sebri), living mostly in extended families, inherited their property according to the rules of customary law, while the noblemen accepted provisions of Byzantine law. In Serbian legal miscellanies, translated from Greek, the institutes of testate and intestate succession were thoroughly presented. The so called Zakon gradski (Serbian translation of Procheiron) contains 12 chapters referring to the law of succession and the Syntagma of Matheas Blastares placed all provisions on testate and intestate succession in chapter K – 12 under the title “On heirs and the disherison of sons orparents”. Byzantine law on intestate succession kept all the basic principles of Justinian’s legislation. Serbian sources only mention intestate succession of hereditary estates (socalled baština) belonging to the noblemen class, but according to some fragments from Serbian charters we can conclude that the estates could be inherited even in the commoner’s class. The fact that not a single will remained in Serbian mediaeval law does not mean that it was unknown in Serbia. Sources mention its existence using Slavonic terms “zavet” and “zaveštanije” and sometimes a Greek word “diatax”, while a freedom of disposition by testament was expressed by the formula “given for the soul” (“za dušu odati”).
Podstawę źródłową wniosków zawartych w tym artykule stanowią wyniki kwerendy w źródłach wytworzonych przez klasztory (dokumenty, rachunki, inwentarze, nekrologi, żywoty przełożonych, kroniki), ...rękopiśmiennych aktach sądowych biskupa i oficjała krakowskiego z XV i XVI w. oraz protokołów powizytacyjnych i ksiąg miejskich. Autor uwzględnił także całą literaturę przedmiotu. Rozpatrując dane źródłowe autor stawia tezę, że w XIII w. nie ma jakichkolwiek wzmianek o organach w kościołach klasztornych – za wysoce problematyczny i mało wiarygodny uznaje przekaz o organiście w kościele dominikańskim w Sandomierzu odnoszący się rzekomo do 1259 r. (przekaz ten pochodzi, w istocie rzeczy, dopiero z XVIII w.). Pierwsza wzmianka o organach klasztornych (1376) dotyczy kościoła bożogrobców w Miechowie. Zostały one ufundowane przez ówczesnego prepozyta Marcina Czcika. Podkreślić należy fakt, że miechowski kościół klasztorny pełnił zarazem funkcję kościoła parafialnego. Potrzeba oprawy muzycznej nabożeństw dla wiernych była jedną z ważniejszych przyczyn wybudowania organów w kościołach dominikanów i franciszkanów krakowskich. Istnienie organów w kościele dominikańskim w Krakowie możemy datować najpóźniej na pierwszą dekadę XV w. Zachowało się sporo wzmianek o konkretnych muzykach w tym kościele, a z XVI w. pochodzą informacje o organach w innych niż Kraków, kościołach dominikańskich. Czas wybudowania organów w kościele św. Franciszka przypada na okres przed 1445 roku. W XVI w. był to najlepiej wyposażony w instrumenty kościół w diecezji krakowskiej – 2 organy główne i pozytyw w każdej z kaplic bocznych
Ważnymi ośrodkami kultury muzycznej były klasztory kanonickie. Z XV–XVI w. zachowało się wiele wzmianek imiennych o organistach w kościele kanoników regularnych przy kościele Bożego Ciała na Kazimierzu. W XVI w. organy grały także w innych kościołach tej reguły, a na szczególną uwagę zasługuje klasztor w Kraśniku (znani są tutaj wszyscy organiści z XVI w.). W kościele klasztornym św. Ducha w Krakowie organista jest poświadczony w 1443 roku. W kościele premonstratensów w Brzesku-Hebdowie organy były prawdopodobnie już w XV w, a w XVI w opactwie w Nowym Sączu, u kanoników regularnych od pokuty błogosławionych Męczenników w kościele św. Marka w Krakowie w 1541 r. Odrębnym zagadnieniem są kościoły klasztorne ściśle konwentualne. O organach w kościele benedyktynów w Tyńcu możemy wnioskować z faktu, że już w 1405 r. wzmiankowany jest organista benedyktyn Jan. Można przypuszczać, że organy w tym kościele istniały pod koniec XIV w. Problematyczne są początki organów w kościele na Łysej Górze, a zwłaszcza przypisywanie ich fundacji królowi Władysławowi Jagielle.
Organy w kościele augustianów św. Katarzyny na Kazimierzu, klasztoru o wybijającej się kulturze muzycznej, istniały przed 1436 roku. W drugiej połowie XV w. kościół posiadał 2 instrumenty. Z 1494 r. pochodzi wzmianka o organiście w klasztorze augustianów w Olkuszu, filii kazimierskiego konwentu. Brak w pełni przekonywujących źródeł do datowania organów w kościołach bernardyńskich na okres przed 1600 rokiem. Dotyczy to także kościoła N. Marii Panny na Jasnej Górze, świątyni konwentualnej paulinów. Kontrastuje z tym stanem wiedzy, pierwsza wzmianka o organiście w kościele paulińskim na Skałce, bowiem dowodzi istnienia organów już w 1475 roku. O wczesnym powstaniu organów w kościele na Skałce zadecydowała niewątpliwie funkcja parafialna tej świątyni. W przypadku kościoła karmelitów, zakonu o surowej regule, na podkrakowskich Garbarach, gdzie organy istniały już w pierwszej połowie XV w. wpływ miały zarówno potrzeby muzyczne konwentu, jak i fakt, że znajdował się tutaj słynący łaskami obraz maryjny. Późno powstały organy w kościołach cysterskich, co również wiązało się z nakazami reguły. W Mogile wybudowano je w latach 1522–46 – jest to najstarszy przykład organów cysterskich w Małopolsce. Istnienie organów w kościele cysterskim w Jędrzejowie jest poświadczone w 1573 r., a w Szczyrzycu w 1597. Zapewne na XVI w. przypada także budowa organów w Koprzywnicy i Wąchocku, ale brak na razie źródeł potwierdzających tę hipotezę. W klasztorach żeńskich – u klarysek w Krakowie i norbertanek na Zwierzyńcu oraz w Imbramowicach, mimo zakazów wypływających z reguły (zakaz obecności mężczyzn), działalność organistów, a zatem i istnienie instrumentów, da się wykazać dla drugiej połowy XV w. Organista w kościele benedyktynek w Staniątkach jest poświadczony w 1521 r., a u klarysek w Starym Sączu w 1568 roku. Instrument w Starym Sączu istniał niewątpliwie znacznie wcześniej. Muzyka organowa w kościołach klasztorów żeńskich służyła wyłącznie przy śpiewie chóru zakonnic, kościoły te bowiem były całkowicie zamknięte dla profanów. Biorąc pod uwagę także źródła z końca XVI w. można obliczyć, że 36 kościołów klasztornych w Małopolsce (tożsamej terytorialnie z diecezją krakowską) posiadało instrumenty muzyczne. Zebrane wzmianki źródłowe stanowią świadectwo, że niektóre klasztory, posiadające własne warsztaty, (np. klasztor franciszkański w Krakowie) wykonywały prace także dla innych kościołów. Z kolei korzystanie przez zakonników z dorobku różnych środowisk organmistrzowskich widzimy w sytuacjach, gdy zatrudniani byli organmistrze ewidentnie niezakonni, lub gdy do odbioru gotowych organów klasztornych zaprasza się jako ekspertów np. organistów w kościoła Mariackiego. Wzmianki imienne o organistach świadczą, że rekrutowali się oni aż z trzech środowisk muzyków – z konwentu, z organistów niezakonnych, ale będących osobami duchownymi, z organistów świeckich. Zauważalne jest, że np. u cystersów organistami byli wyłącznie mnisi. Dane o wielkości organów pochodzą z XVI w. i dotyczą instrumentu w Miechowie – 22 głosy i u dominikanów krakowskich – 16 głosów. Organy klasztorne były montowane w różnych miejscach kościoła – pod sklepieniem nawy głównej, na ścianie z boku prezbiterium, na ścianie nad ołtarzem, nad wejściem zachodnim. W klasztorach małopolskich powstały niezwykle cenne dzieła muzyki organowej. Najsłynniejsze z nich to tabulatura klasztoru św. Ducha w Krakowie oraz tabulatura Jana z Lublina. Oba zawierają szereg utworów, które były wykonywane z użyciem klawiatury nożnej. Świadczą, że średniowieczne klasztory małopolskie były środowiskami żywo zainteresowanymi rozwojem budownictwa organowego i muzyki organowej.
PDF
