V prispevku1 prikazujemo šestintrideset bertoških hišnih imen, ki smo jih v sodelovanju z istrskoslovensko govorečimi domačini zapisali med terensko raziskavo leta 2020. Iz analize izhaja, da so ...hišna imena obravnavanega kraja – glede na poimenovalno motivacijo – nastala iz osebnih lastnih imen, priimkov, geografskih imen, iz poimenovanj za poklice, iz poimenovanj za rastline in živali ter iz vzdevkov, npr. pri Drejčkih, pri Marticih, pri Papečih, pri Tonetu šuštarju, pri Panankuli, pri Čuketih ali pri Trakajih. Etimološka analiza je pokazala, da je večina imen romanskega izvora, kar priča o vplivu, ki ga je imela istrobeneščina na slovensko istrsko narečje, čeprav so skozi zgodovino v kraju sobivali vaščani slovanskih in romanskih korenin, ki so bili večinoma (vsaj) receptivno dvojezični.
V prispevku so prikazana hišna imena v dveh krajih slovenske Istre – na Šaredu1 , ki je bil do konca 19. stoletja skoraj neposeljen (popis iz leta 1869 beleži le 32 prebivalcev), in na Pomjanu, kjer ...je zgodovina naseljevanja veliko starejša. Tu so lastna zemljepisna imena številčnejša in bogatejša. Medtem ko smo na Šaredu zapisali večinoma hišna imena, ki razkrivajo poreklo prebivalcev, na primer pri Glemčanih, pri Doljanih, pri Rakitljanih ipd., smo na Pomjanu slišali raznovrstnejša poimenovanja, na primer pri Gunjaču, pri Malnarci, pri Vikiču, pri Kapitanu, pri Šolčoki idr.
Nel presente contributo sono stati trattati 22 tipi dialettali presenti in sei dialetti istriani: istrosloveno, ciacavo, istrorumeno, istrioto, istroveneto e il dialetto di Peroj. Le espressioni ...dialettali sono state eccerpite da monografie, dizionari e atlanti linguistici. Per ogni concetto esposto si è cercato di presentare la corrispondente dialettale in diversi punti d’inchiesta. Nonostante la presenza dei lessemi esposti pressappoco in tutti i dialetti istriani la loro etimologia prossima e il modo di adottamento non è unitario. I romanismi più recenti nel dialetto istrosloveno e in quello ciacavo sono stati adottati direttamente dall’istroveneto, quelli più antichi sono stati imprestati nell’epoca preveneziana, i parlanti istrorumeni li hanno accettati tramite il dialetto ciacavo (il prestito diretto dall’istroveneto è rarissimo), pochissimi dall’istrosloveno; gli abitanti di Peroj li hanno accolti in una prima fase dall’istrioto, successivamente dall’istroveneto ma in maggior parte dal ciacavo. Le suddette espressioni, presenti in istrioto, benché fortemente venetizzate (sia con l’adottamento dall’istroveneto che dall’addattamento ai modelli veneti) presentano lo sviluppo autonomo di questo dialetto dal latino volgare (romanzo).
V času dialektoloških raziskav, ki smo jih v preteklih letih opravili v več istrskobeneških krajih, smo iz pogovorov z narečnimi govorci razbrali, da je istrskobeneško narečje najverjetneje občevalni ...jezik večine pripadnikov italijanske narodne skupnosti v slovenski Istri. Ker smo želeli pridobiti natančnejši uvid v rabo istrskobeneškega narečja med pripadniki omenjene skupnosti, smo izvedli kvantitativno raziskavo z anketami, pri kateri je sodelovalo 232 naključno izbranih anketirancev, in kvalitativno raziskavo s petdesetimi intervjuji. Izpraševanci so odgovarjali na različna vprašanja o jezikih, ki jih uporabljajo v vsakdanjem življenju. Raziskavi sta pokazali, da je istrskobeneško narečje prevladujoč idiom med pripadniki italijanske narodne skupnosti v slovenski Istri, razen v komunikaciji z neitalijanskimi sogovorci in v uradnih ustanovah, kjer je kljub pravici do rabe italijanskega jezika prevladujoči sporazumevalni kod slovenščina.
U radu je pregled obiteljskih nadimaka potvrđenih u selu Bertoki kraj Kopra
popraćen analizom njihova podrijetla. Govor Bertoka dio je rižanskoga poddijalekta
koji sa šavrinskom varijantom tvori ...slovensku istarsku dijalektnu skupinu.
Starosjedioci u Bertokima – Istrani s romanskim i slavenskim korijenima – govore
istarskim dijalektom talijanskoga i slovenskoga podrijetla. Dakle, u Bertokima
postoji suživot slovenskoga jezika – bertošanskoga, kako ga zovu mještani, i
istarskovenecijanskoga zvanoga bertosano.
Istraživanjem je utvrđeno da je u Bertokima i u drugim dvodijalektnim naseljima
prijelaz iz slavenske jezične i kulturne tradicije u romansku većega intenziteta
nego u naseljima čiji stanovnici govore samo jednim dijalektom. Bertošanci
koji govore romanski uglavnom su receptivno dvojezični, dok su stanovnici slovenskoga
podrijetla aktivno dvojezični. Taj se fenomen može pripisati sociolingvističkomu
položaju Istrana u prošlosti.
Građa je prikupljena u razgovorima sa starosjediocima slovenskoga podrijetla.
Obiteljski nadimci zapisivani su tijekom razgovora te tijekom (kasnijega) preslušavanja
snimaka. Zabilježeno je i analizirano trideset šest obiteljskih nadimaka.
Oni su nastali od: osobnih imena (npr. pri Drejčkih), prezimena (npr. pri Marticih),
toponima (npr. pri Papečih), naziva zanimanja (npr. pri Tonetu šuštarju),
naziva biljaka (npr. pri Panankuli), naziva životinja (npr. pri Čuketih) te od osobnih
nadimaka (npr. pri Trakajih).
Etimološka analiza pokazala je da većina obiteljskih nadimaka potječe iz istarskovenecijanskoga,
stoljećima prisutnoga u Bertokima.
V prispevku podajamo diahroni prikaz rabe izbranih romanizmov, ki jih je v vasi Pomjan v slovenskem delu Istre leta 1957 zapisal dialektolog Tine Logar. Romanizme, zapisane pred petinšestdesetimi ...leti, smo primerjali s tistimi, ki smo jih slišali od današnjih narečnih govorcev, pri čemer smo se oprli na naše v tem kraju opravljene dialektološke raziskave. V dvajsetih etimoloških člankih raziskujemo, ali prebivalci romanizme, ki so jih v vasi uporabljali pred več kot šestdesetimi leti, še danes poznajo in uporabljajo. Obenem prikazujemo razširjenost teh besed v drugih krajih slovenske Istre in jih povezujemo z njihovim izvorom, ki je pretežno istrskobeneški – obstoj izraza preverjamo tudi v tržaški italijanščini, benečanščini in italijanskem knjižnem jeziku. Etimološke članke zaključujemo z navedbo zadnjega vira besede. Diahrona analiza besedja je pokazala, da so narečni govorci večino romanizmov že nadomestili z novejšimi narečnimi izrazi.
During the dialectological research carried out in recent years in some Istrian-Venetian localities (towns), we have learned from conversations with dialect speakers that the Istrian-Venetian dialect ...is most probably the language of communication of most members of the Italian national community in the coastal part of Slovene Istria. In order to get a more accurate and detailed insight into the use of the Istrian-Venetian dialect spoken by Italians in formal and informal speech situations, we conducted a quantitative survey with 232 randomly selected respondents and a qualitative survey with 50 interviews. The respondents answered various multiple-choice questions about the languages they use in their daily lives. Research has shown that the Istrian-Venetian dialect is the predominant idiom among members of the Italian national community in Slovene Istria, except when communicating with non-Italian interlocutors and in official institutions where, despite the right to use their language, i.e., Italian, the predominant language is Slovene.
This paper presents a diachronic account of the use of selected Romance loanwords (from A to K) in the Pomjan local speech of the Šavrini dialect. The Romance loanwords, which are an integral part of ...the Istrian dialects of Slavic origin, are the result of the centuries-long life of Istrians with Slavic and Romance roots. They are reflected as simple borrowings, hybrid borrowings, Romance phrases, calques, and so on. The loanwords collected by the Slovenian dialectologist Tine Logar in 1957 in Pomjan (Slovenian Istria) were compared with those we hear from today's dialect speakers. In 29 etymological articles we find out whether the Romance loanwords used by the villagers more than sixty years ago are still known and used by the locals today. At the same time, we show the spread of the lexemes in other parts of Slovenian Istria and connect them to their first origin, which is mainly Istrian-Venetian – the existence of the lexeme is also proved 1) in the Triestine dialect, 2) in Venetian and 3) in Standard Italian. The etymological articles conclude with a reference to the final source of the word.
PDF
