U drugoj polovici 19. stoljeća Dalmacija je bila poprište žestokih sukoba autonomaša i narodnjaka. Upravo u tom razdoblju funkciju gradonačelnika Splita obnašao je Antonio Bajamonti, vođa autonomaške ...stranke. Bajamonti je ambicioznim graditeljskim pothvatima Split htio uzdići na razinu razvijenog europskog grada. Ovaj rad je usmjeren na gradnje koje su ostvarene na Marmontovom perivoju, terenu kojeg je u prvoj polovici 19. stoljeća namjeravao urediti francuski general Auguste Marmont. Kako bi se istakala povezanost Dalmacije s talijanskom kulturom za projekte na Marmontovom perivoju bili su angažirani talijanski arhitekti i umjetnici. Nakon pobjede narodnjaka na lokalnim izborima 1882. godine Bajamontijeve zasluge za grad Split počele su se sustavno osporavati. Bajamontijevim graditeljskim ostvarenjimasu od tog vremena, a posebno za vrijeme talijanske okupacije Dalmacije, pripisane pogrešne političke konotacije, a time pogrešan sud o umjetničkoj vrijednosti. Iz navedenih razloga ta vrijedna umjetnička postignuća druge polovice 19. stoljeća ostala su zanemarena sve do danas.
Cilj ovoga rada je utvrditi udio slatkovodnih ribolovaca u općoj populaciji u Hrvatskoj, njegovu promjenu kroz godine, kao i u pojedinim županijama. Unatoč stalnom gubitku stanovništva otkako je ...Hrvatska ušla u EU broj ribiča je lagano rastao, a udio u stanovništvu se kretao oko 1%. Županije se mogu podijeliti u tri skupine – jadranske u kojima je dominantan morski ribolov, vrlo urbanizirani grad Zagreb, te preostale kontinentalne županije. Tradicija i dostupnost ribičkih voda dominiraju u udjelu ribiča. No, postoje indikacije utjecaja vrijednosti BDP-a, tako da županije koje imaju BDP veći od 6.500 eura per capita pokazuju značajnu pozitivnu korelaciju prema udjelu ribiča u njima (p<0.05). Nasuprot tome, Grad Zagreb potvrđuje da visoka razina urbanizacije i znatno veći BDP rezultiraju u bitno manjem postotku rekreativnih ribolovaca.
V prispevku so predstavljene osnovne značilnosti razvoja prebivalstva in urbanizacijskih procesov v Ljubljani in Ljubljanski mestni regiji. Do konca sedemdesetih let je bila prebivalstvena rast ...posledica močnega priseljevanja iz Slovenije in preostale Jugoslavije. V osemdesetih in devetdesetih letih nastopi dekoncentracija prebivalstva znotraj regije in depopulacija mestnega središča Ljubljane. V zadnjih desetih letih so najhitrejšo rast prebivalstva zabeležila razpršena ruralna naselja v podeželskem delu regije, v posameznih delih mestnega središča pa poteka reurbanizacija in gentrifikacija.
V članku je v obliki pregleda posameznih etap industrializacije oz. industrijske urbanizacije Slovenije predstavljen razvoj ključnih transportnih sredstev in vzorcev mobilnosti, ki so jim sledili. ...Pregled se začne z analizo modernizacije prometa v drugi polovici devetnajstega stoletja, nadaljuje z obdobjem po prvi in drugi svetovni vojni ter konča po osamosvojitvi Slovenije – v postindustrijskem obdobju. Ključni mejniki modernizacije prometa v obdobju industrijske urbanizacije so postavitev prvih železniških povezav, električnega tramvaja v Ljubljani, uveljavitev motoriziranega prometa in prevlada avtomobila v mestnem prometu sredi šestdesetih let prejšnjega stoletja. Pri analizi modernizacije prometa smo posebno pozornost namenili dejavnikom, ki so v obdobju industrializacije najbolj prispevali k prehodu s kolektivnega javnega potniškega prometa na individualna prevozna sredstva. Pri tem smo ugotavljali, da je specifičen vzorec industrijske urbanizacije v Sloveniji še zlasti močno vplival na razvoj avtomobilije, ki je postala nepogrešljiv element v slovenskih mestih. V sklepu smo poskušali na kratko ovrednotiti obstoječe povezave med mobilnostjo in prevladujočimi oblikami prevoza v mestu ter določiti ključne normative nadaljnje modernizacije prometa.
V zadnjem desetletju po osamosvojitvi Slovenije in s postopnim vključevanjem v druž-beno-gospodarski sistem Evropske se spreminja sestava aktivnega prebivalstva, upada število zaposlenih, povečuje se ...število zaposlenih v kvartarnih in zlasti v terciarnih dejavnostih, močno pa naraščata število dijakov in študentov, ter delež nezaposlenih. Sledimo hitremu ogozdovanju ter socialnemu prelogu tudi na površinah, ki bi bile pri-merne za kmetijsko izrabo.
The article discusses the influence of the process of urbanization on the Belarusian nationality. Due to some historical conditions the Western cities-communes have not formed in Belarus. At the ...beginning of the New Ages the Belarusian city has had Magdeburgian law and the trading relations, it has been the centre of the political life, the residence of the State officials and the provinces. Through the social-economical backwardness of the Russian empire the peasants of Belarus could not move into the towns from the country. The towns and the cities in Belarus were not Belarusian but Jewish and Polish ones. Due to the World War II there have emerged the Polish Holocaust, repatriation and the Soviet industrialization which have made some auspicious conditions for the overtaking modernization in Belarus. During only one generation the peasant Belarusian nation has become the urban one. Such overtaking process of the urbanization has been preventing the formation of the standards and the traditions of the Belarusian city. The basis of the social and cultural life of Belarusians has been forming the traditions of the Soviet culture. That is why we can come to the conclusion that the overtaking modernization is closely related to the radical changes of the national identity. The more overtaking is modernization of the cities and the whole State, the more dangerous is the deprivation of the national peculiarity. The nation whose spiritual life is not utterly formed can hardly successfully adapt itself to the social and economical changes, which are determined by the overtaking modernization. These alterations do absolutely not correspond to its spiritual way of life.
Market-places are a special type of settlements characterized by a reinforced exchange of merchandise and non-agrarian economy. The noun trg (market-place) stems from general Slavic term whose ...original meaning was merchandise. Out of this meaning other ones were developed: place where merchandise exchange was carried out, places in the centre of settlement where roads were being crossed and population being gathered, and, in the end, a special type of settlement. Out of the basic meaning, other ones were developed: trade as a process and subject, market-place, market-hall, places where trade is carried out, and merchant. The characteristic of all deduced nouns is the process which unifies them, and it is the exchange of merchandise. The first market-places in the medieval Serbian countries appeared in rural settlements. Later on, by renewal of the old towns and development of economy, first of all trade and mining, market-places were established in urban settlements. In medieval Serbia three zones and three basic types of urban settlements (towns) are differentiated: coastal, southern and central. This paper dealt with central zone in which Serbs had had the highest impact on the appearance and development of market-places, as a special type of urban settlements. Towns are the holders of civilization, and Serbian medieval market-places represent factors and reflection of the development of Serbian medieval state. According to the appearance, the following types of market-places are differentiated: monastic, mining, market-places at the places of caravan’s stations, and the ones in old towns, at the crossroads and foots of the fortifications. Urbanization is a process characterized by the natural or mechanical increase of population in the settlements of non-agrarian type. The process is taking hold of the whole society, not only urban settlements in which the changes are to be evident and the most visible, and they occur in settlements not belonging to the urban ones. The urbanization process in medieval Serbia from the middle of the 13th century was running in an accelerated manner, and lived to see its culmination in the first half of the 15th century. A great contribution was given to it by Dubrovčani and Sasi, holders of trade and mining. Unfavourable political circumstances of the 15th century could not interrupt this process – it was being gone out step by step with the arrival of the Turks, whom had not put the most important centres in the occupied areas in market-places as the most developed settlements, but in the fortifications. So the urbanization process, by the influence of oriental elements and war-like orientation of economy, is getting different forms.
Trgovi su poseban tip naselja koje karakteriše pojačana robna razmena i neagrarna privreda. Imenica trg potiče od opšteslovenskog termina čije je prvobitno značenje bilo roba. Iz ovog značenja razvila su se druga: mesto gde se vršila robna razmena, mesto u centru naselja gde su se ukrštali putevi i okupljalo stanovništvo, i, na kraju, poseban tip naselja. Iz osnovnog razvila su se i druga značenja: trgovina kao proces i kao objekat, tržište, tržnica, trgovište, trgovac. Karakteristika svih izvedenih imenice jeste proces koji ih objedinjava, a to je robna razmena. Prvi trgovi u srednjovekovnim srpskim zemljama javljaju u seoskim naseljima. Kasnije, obnovom starih gradova i razvojem privrede, pre svega trgovine i rudarstva, trgovi su se ustalili u urbanim naseljima. U srednjovekovnoj Srbiji razlikujemo tri zone i tri osnovna tipa urbanih naselja – gradova: primorski, južni i centralni. U radu je obrađena centralna zona u kojoj su Srbi dali najveći uticaj na nastanak i razvoj trgova, kao posebnog tipa urbanih naselja. Gradovi su nosioci civilizacije, a srpski srednjovekovni trgovi predstavljaju činioce i ogledalo razvoja srpske srednjovekovne države. Na osnovu nastanka razlikujemo sledeće tipove trgova: manastirski, rudnički, trgovi na mestu karavanskih stanica i trgovi u starim gradovima, na raskršću puteva i podnožju utvrđenja. Urbanizacija je proces koji karakteriše prirodni ili mehanički priraštaj stanovništva u naseljima neagrarnog tipa. Proces zahvata čitavo društvo, a ne samo gradska naselja u kojima su promene očigledne i najvidljivije, dešavaju se i u naseljima koja ne pripadaju urbanim. Proces urbanizacije u srednjovekovnoj Srbiji tekao je ubrzano od sredine XIII, a vrhunac je doživeo u prvoj polovini XV veka. Značajan doprinos dali su mu Dubrovčani i Sasi, nosioci trgovine i rudarstva. Nepovoljne političke prilike XV veka nisu mogle da prekinu ovaj proces – on se postepeno gasio tek sa dolaskom Turaka, koji najznačajnije centre u okupiranim oblastima nisu smestili u trgove kao najrazvijenija naselja, već u utvrđenja. Time proces urbanizacije, uz upliv orijentalnih elemenata i ratnu orjentaciju privrede, poprima drugačije oblike.
Uveljavljena orodja za napovedovanje razvoja mest so opazno nezadostna. Tudi večini domnev, razumljenih kot aksiomatskih v zvezi s procesi urbanizacije, vsak dan nasprotujejo novi pojavi. V evropski ...tradiciji pa vendarle obstaja nekaj, kar omogoča opredelitev skupnih načinov in odgovorov: analiza vezi v procesu urbanizacije. Avtor članka prek analize kvantitativnih opažanj, prevrednotenja smisla javnih vlaganj, odkrivanja znamenj urbanosti in preoblikovanja hierarhij ponuja možnosti urbanih prihodnosti evropskih mest, oblikovanih iz razmerij nasprotujočih si dvojic.
Glavni cilj ove analize bio је utvrđivanje, prvenstveno demografskih, efekata procesa urbanizacije (merenih ostvarenim nivoom koncentracije stanovništva u, formalno, gradskim naseljima) na regionalnu ...podelu prostora Srbije izvršenu, pre više od tri decenije, shеmоm stalnih reona za demografska istraživanja. Paralelno, cilj istraživanja је biо (relativno egzaktno) utvrditi, u kojoj meri, ova shema može predstavljati osnov za demogeografsku regionalizaciju teritorije Republike. Ovom, dvostepenom shemom, područje Srbije podeljeno је na 30 reona (regiona) prvog (I) i 7 reona (regiona) drugog (II) stepena, i to kombinacijom nekih, uglavnom modifikovanih, geografskih kriterijuma, zatim (u potpunosti primenjenih) formalnih i strogo selekcionisanih izrazito demografskih kriterijuma, ali ne uključujući one koji imaju prostorno-demografski karakter (kao što su gustine, migraciona obeležja, urbanizacija). Demografski efekti procesa urbanizacije (kao izrazito demogeografskog parametra) na ovu regionalnu podelu, istraživani su samo do nivoa reona prvog stepena, i nisu posmatrani i ocenjivani ро nižim (subregionalnim) prostornim jedinicama - opštinama. Analizirane su promene u periodu 1971-1991. godine, koji је ocenjen kao dovoljno reprezentativan za ovaj proces. Na osnovu rezultata istraživanja zaključeno је da: - većina stalnih reona za demografska istraživanja bez obzira na izražene demografske efekte procesa urbanizacije, zadržala је, uglavnom, relativno visok stepen homogenosti, tako da је ova regionalna podela Srbije, uz neke neophodne modifikacije, i dalje aktuelna, - bi modifikacije sheme, determinisane demografskim efektima procesa urbanizacije, bile uglavnom usmerene na neke (intraregionalne) izmene u onim reonima u čijem su sastavu najveće urbane aglomeracije Srbije, koje kao velike populacione koncetracije formiraju novu prostorno-demografsku strukturu tih reona (regiona), - bi modifikovana shema (prilagođena aktuelnoj demografskoj situaciji i strukturi prostora) predstavljala dobar' osnov za demogeografsku regionalizaciju Republike Srbije.
Christianity on the territory of the central Balkans was most probably brought by soldiers, whether active members of legions, or the veterans who, after leaving the army, settled in one of the many ...large urban centers of Empire, as well as on the central Balkans. Although it is known that Christian community and organized Church already existed before the beginning of the 4th century, the Christian sacred topography can be observed only after the Peace of the Church declared in Milan in 313, when to the followers of this religion, once held dangerous for the Empire, was given the possibility to build temples for celebrating Mass or for commemorating the burial places of their martyrs. The process of creating the Christian sacred topography in towns and cities on the central Balkans lasted long, because of numerous wars that roman army led with non-roman nations and tribes during the 4th and 5th centuries, which often left settlements desolated. That is why the completely formed Christian city on the mentioned territory can be observed only after the rebuilding carried out by the emperor Justinian I in the 6th century. This study deals with known urban centers, in which the transformation can be observed, based on the remains of architecture, such as Sirmium, Viminacium, Naissus, Remesiana and Ulpiana. Despite the fact that they never had an official status of roman city, the settlements of Romuliana and Mediana are also included, because they offer important data about the Christianization of urban spaces. Large early Christian centres cherished the cults of local martyrs, and their bishops surrounded cities with martyriums and memories, thus creating simbolical „ring“ which protects the city in the name of Christ. Town and cemetery churches were established during time, and this topographical picture became visible before the 6th century. Special attention is dedicated to the sites of Gradina on mountain Jelica and Caričin grad, as the highlights of completely developed early Christian sacred topography in the 6th century. In each of above mentioned cities the existence of more than one intramural churches, and at least one extramural Christian temple (in cimiterio), can be detected. The probable identification of site Caričin grad as archbishopric seat Iustiniana Prima is also emphasized, as well as the important place of once influential city and its topography in the whole Empire.
Hrišćanstvo je na teritoriju centralnog Balkana dospelo verovatno posredstvom vojnika, bilo da je reč o aktivnim pripadnicima legija ili o veteranima, koji su se nakon odsluženog vojnog roka naseljavali u nekom od mnogih gradova Carstva, pa i u većim gradovima na centralnom Balkanu. Premda je poznato da hrišćanska zajednica i organizovana Crkva postoje svakako pre početka 4. veka, hrišćanska sakralna topografija na pomenutoj teritoriji može da se prati tek nakon što je proglašenjem Milanskog edikta 313. godine pripadnicima ove religije, nekada smatrane opasnom po Carstvo, omogućeno da grade hramove u kojima bi se vršila bogosluženja ili kojima bi obeležavali mesto na kome su pohranjene mošti stradalnika za veru. Proces nastanka hrišćanske sakralne topografije u gradovima centralnog Balkana bio je dugotrajan, budući da su brojni sukobi, koje su Rimljani vodili sa nerimskim narodima i plemenima tokom 4. i 5. veka, neretko za sobom ostavljali pustoš. Stoga o potpuno formiranom hrišćanskom gradu na pomenutoj teritoriji možemo govoriti tek nakon Justinijanove obnove u 6. veku. Radom su obuhvaćeni poznati urbani centri u kojima se na osnovu sačuvanih ostataka arhitekture može pratiti proces njihove transformacije, poput Sirmijuma, Viminacijuma, Naisusa, Remesijane i Ulpijane. Takođe, biće reči i o Romulijani i Medijani koje, uprkos tome što nisu imale zvaničan status grada, pružaju značajne informacije o hristijanizaciji urbanih prostora. Veliki rani hrišćanski centri negovali su kultove mučenika, a njihovi su episkopi grad okružili martirijumima i memorijama, stvarajući neku vrstu simboličnog prstena koji je u ime Hristovo štitio grad. Vremenom su se ustalile gradska crkva i grobljanske crkve, a ovakva topografska slika postala je uočljiva još pre 6. veka. Vrhunac razvijene rane hrišćanske sakralne topografije predstavljaju šestovekovni lokaliteti Gradina na Jelici i Caričin grad, kojima je u radu posvećena i posebna pažnja. U svakom od pomenutih gradova može se uočiti postojanje više gradskih crkava intra muros i najmanje jedan hram extra muros (in cimiterio). Naglašena je i verovatna ubikacija arhiepiskopskog sedišta Iustiniana Prima na lokalitetu Caričin grad, a time i značajno mesto ovog nekada uticajnog grada i njegove topografije u čitavom Carstvu.
PDF
