DIKUL - logo
E-viri
Recenzirano Odprti dostop
  • Z dziejów motywów pasyjnych...
    Teusz, Leszek

    Litteraria Copernicana, 09/2019 3(31)
    Journal Article

    Celem artykułu jest charakterystyka, pochodzącego z roku 1724, utworu Dialogus pro Magna Feria Sexta, który ogłosił, poprzedzając go słowem wstępnym, Wiktor Gomulicki w roku 1901 na łamach Wędrowca, w numerach 13–18. Powstały najprawdopodobniej w środowisku jezuickim, w czasie, który badacze nazywają okresem późnego baroku dialog, stanowi alegoryczną, dydaktyczno – moralizatorską prezentację pasyjnych wydarzeń oraz sposobów ich oddziaływania na odbiorców. Omówienie dialogu, jego przeznaczenia oraz funkcjonowania, dokonane zostało z uwzględnieniem tradycji literackiej oraz uwypukleniem jego związku z ówczesną konwencją literacką i teatralną, ze specyfiką wyodrębnianych przez badaczy modeli religijnych widowisk tego czasu. Akt drugi sztuki, będący moralitetem, zawiera charakterystyczny dla literatury średniowiecznej, następnie podejmowany i wielorako powtarzany w wiekach XVI i XVII, motyw trzech nieprzyjaciół człowieka: szatana, świata i ciała. Akt trzeci, będący lamentem i opłakiwaniem Męki i Śmierci Chrystusa, stanowi skierowane do grzesznika wezwanie do wewnętrznego rozmyślania nad dokonanym dziełem odkupienia oraz do podjęcia pokuty za swoje grzechy. Prezentowany utwór, poddany kryteriom klasyfikacyjnym oraz zabiegom analityczno-interpretacyjnym, wpisuje się stylistycznie i ideowo w alegoryczne widowiska, jest przykładem wyraźnie wyodrębnionego przez Juliana Lewańskiego dialogu dewocyjnego, który w sposób zdecydowany ciąży  ku liturgiczno-kontemplacyjnemu charakterowi.