Istraživanja reakcije staničnog soka od oko 100 biljnih vrsta Botaničkog vrta PMF u Skopju, izraslih na smeđim, cimetnosmeđim, mineralno-karbonatnim i aluvijalnim tlima, te vrtnim karbonatnim ...crnicama, kojih je ekološka reakcija bila mahom alkalična, dovela su do ovih spoznaja:
1) da se fiziološka reakcija staničnog soka istraženih biljnih vrsta kreće uglavnom između pH 1,40 (Begonia rex) do pH 6,70 (Primula elatior);
2) da kod najvećeg broja vrsta reakcija staničnog soka koleba od 5,0—5,97 pH, dok znatno manji broj vrsta ima pH soka od 4,0 do 5,0, odnosno od 6,0—6,7;
3) samo jedna vrsta, Cucurhita pepo, pokazivala je neutralnu reakciju (pH 7,02), uz veoma slabo alkaličnu reakciju supstrata (pH 7,19);
4) ekološka reakcija nije imala utjecaja na fiziološku reakciju u takvoj mjeri da bi se ona dala utvrditi; čak ni Begonia rex s fiziološkom reakcijom od pH 1,4, nije promijenila tu reakciju ni u alkaličnoj kar- bonatnoj crnici sa pH 8,02;
5) s porastom vegetacijskog vremena, od proljeća do jeseni, kod niza istraživanih vrsta zabilježen je porast pH-vrijednosti staničnog soka u granicama od pH 0,1—0,63, a samo iznimno i 0,94;
6) na osnovi ovih nalaza dade se pretpostaviti da je reakcija staničnog soka prije svega genetski uvjetovana i za pojedine vrste biljaka karakteristična;
7) činjenica da ekološka reakcija ima izrazit utjecaj na rast i razvoj biljnih vrsta nedvojbeno upućuje da biljke izrasle na tlima ekstremnih pH vrijednosti često žive pod stresom ekološke reakcije. Promjene fiziološke reakcije utjecajem ekološke dadu se mjeriti tek kada koncentracija H', odn. OH'-ijona prijeđe određenu granicu, pa puferizacijske snage stanica ne uspijevaju više neutralizirati i vezati slobodne ijone. S pravom možemo pretpostaviti da i ekološke pH-vrijednosti, utjecaj kojih se ne da registrirati u promjenama fiziološke reakcije, mogu mijenjati intenzitet pojedinih fizioloških procesa (disanja i dr.).
Fiziološka funkcija aerijalnog korijenja vrste Zea mays ostala je sve do sada neobjašnjena. Vanjska morfologija, tj. jako odebljanje i sočan izgled mogli bi upućivati na to da se radi o organima za ...spremanje rezervnih materija (»Speicherorgane«), a prema tome i o dimorfizmu, odnosno heteroriziji. Istraživanja statusa nitrata, aktivnog anorganskog P, a manje i K, tu bi pretpostavku potvrđivale. U aerijalnom nodijalnom korijenju nađene su vrlo velike količine aktivnog anorganskog P i onda kada su ostali organi, naročito lisna plojka, sadržavali tek neznatne ili male količine fosfora. Status nitrata bio je ponajčešće podjednak u ovom nodijalnom korijenju i lišću, no intenzivno zelena do plavkastozelena boja nodijalnog korijenja navodi na pomisao da se u njemu nagomilavaju i organski N-spojevi, tj. da ovdje dolazi do redukcije nitrata. Daljim istraživanjima valja ispitati opravdanost ove pretpostavke.
U sjeverozapadnoj Hrvatskoj znatne površine zauzimaju umjereno podzolirana tla pokrivena prirodnom vegetacijom šume Querco-Carpine- tum croaticum Horv. Razvijaju se pretežno na diluvijalnim terasama, ...izgrađenim od težih ilovasto-glinastih sedimenata. Na zaravancima i mi- krodepresijama tih terasa, gdje postoje uvjeti za zadržavanje površinske vode (uglavnom oborinske), podzolirana tla s vremenom podliježu slaboj epihidromorfizaciji, zahvaljujući u prvom redu ilimerizaciji AB i B-hori- zonata. Za vrijeme vlažnijih perioda voda stagnira u kapilarnim, a rjeđe i nekapilarnim porama iluvija, pa se tako razvijaju Bg-horizonti s tipičnom morfologijom epiglejiziranih tala. Mramoriranje iluvija, tj. formiranje morfološki izraženog sloja išaranog sivkastim do plavkastim prugama, odigrava se već u fazi podzolizacije utjecajem korijenova sistema hrasta i graba; oni imaju veliku sposobnost dekolorizacije putova, kojima prodiru u dublje slojeve (posebna uloga pripada njihovim trijeslovi- ma). Kasnije, kada se za vrijeme vlažnih perioda pojača hidromorfizacija B-horizonta, dolazi do glejizacije, tj. tvorbe sivoplavkastih pruga, zahvaljujući redukcijskim procesima, i do formiranja Bg-horizonata.
Utjecaj vegetacije na vodne prilike ovih tala je dvostruk, a moglo bi se reći i presudan. Dok, s jedne strane, ona za vrijeme vegetacijske periode suši ekološki profil i suzbija hidromorfizaciju, ona, s druge strane, u isto vrijeme, sušenjem tla potpomaže tvorbu širokih pukotina u tom istom profilu i tako omogućuje da se proces hidromorfizacije B-horizonta pojačava već na početku »mokre faze«. Oborinska voda prodire naime putem ovih pukotina vrlo brzo do B-horizonta i zasićuje ga vodom. Na taj način prirodna vegetacija znatno pridonosi hidromorfi- zaciji tih teških tala. U tabelama 6, 8, 10 i 12 predočen je hod vlage u ekološkom profilu epiglejiziranog tla G. Cerine (Maksimir), a u ostalim tabelama klimatske prilike u godinama, kada su vršena ova istraživanja. U dijagramima (si. 2—5) prikazan je hod vlage u pojedinim horizontima, te retencioni kapacitet (Kwr) i porozitet (P) tih horizonata.
Poznavanje hoda i dinamike vlage ima posebno značenje za razumijevanje ekologije vegetacije, kao i sukcesija pedogenetskih i fitoeko- loških na ovim tipovima tla.
Istraživanja ekonomike vodom faneroiita Syringa vulgaris L. na jednom prirodnom staništu zagrebačke diluvijalne terase (umjereno pod- zoliranom, ilovasto-glinastom tlu) i jednom umjetnom pjeskovitom ...supstratu (od aluvija rijeke Save), u neposrednoj blizini prvog supstrata, dovela su do ovih saznanja:
1. Za dugotrajnije aridnosti atmosfere iznosio je vodni deficit turge- scentnog lišća (Bgt) jorgovana na ilovasto-glinastom tlu oko 23,6%, a kod napola povelog lišća (Bhg) s prilično suhog pjeskovitog supstrata, uz inače jednaku relativnu vlažnost uzduha, oko 51,0%.
2. Sadržina vode u lišću Bgt bila je osjetljivo veća, a sadržina suhe tvari znatno manja nego u napola povelog lišća. Vrijednosti sadržine vode u lišću, odnosno sadržine suhe tvari (Tg) bile su u ovom odnosu:
Bgt : Bhg = 66,5 (33,5) : 51,3 (48,7)
3. Opažanja stanja stoma za jednog vedrog i toplog dana u mjesecu kolovozu 1963. pokazala su da su stome kod Bgt od 7 sati ujutro do 18 sati otvorene, a samo u 13 sati slabo otvorene, a kod Bhg čitav dan zatvorene.
4. Stavljanjem bazalnog dijela lišća na 24 sata u vodovodnu vodu, a pod staklenim zvonom, mogla je biti uspostavljena puna turgesccntnost kod obije pokusne grupe. Postotak vode u lišću porastao je pri tom kod Bgt od 66,5 na 72,2, a kod Bhg od 51,3 na 68,3.
5. Potpuno turgescentno lišće Bgt izgubilo je u slobodnoj atmosferi znatno više vode u jedinici vremena nego potpuno turgescentno Bhg. Dok je u prve grupe lišća postotak vode pao za 7 sati od 100 na 46,9, dotle se kod Bhg snizio od 100 samo na 63.
6. Nakon 24-satnog zasićivanja lišća Sgringa vulgaris vodom (uz laboratorijske uvjete) stome su kod Bgt bile jako, a kod Bhg slabo otvorene.
7. U prirodnim uvjetima imalo je lišće Bgt nakon izdašnih kiša stome potpuno otvorene, a kod Bhg slabo otvorene. Tek nakon mnogih kišnih dana porasla je aktivnost stanica zapornica (zatvaračica) i kod Bhg, ali nije potpuno uspostavljena.
8. U ontogenetskom razvitku faneroiita Syringa vulgaris otpornost prema suši znatno se pojačava postepenom oskudicom u ekološki aktivnoj vodi.
