Članak prezentira načine obnove i revitalizacije spomenika kulture, oštećenih u potresu koji je pogodio Crnogorsko primorje 15. travnja 1979. godine. U radu je dan prikaz oštećenja i posljedica ...potresa, načini obnove i sanacije, te postupci revitalizacije koji su primijenjeni na oštećenim spomenicima kulture i povijesnim urbanim cjelinama. Cilj istraživanja je pokazati iskustva, načine i rezultate u procesu obnove i revitalizacije, kao i metodološke osnove rizika i zaštite spomenika kulture, koji se mogu primijeniti kao univerzalni princip nakon prirodnih katastrofa.
The article presents the ways of restoration and revitalization of cultural monuments, damaged in the earthquake that hit Montenegro’s coast on April 15, 1979. The paper gives an overview of the damage, the methods of restoration, rehabilitation and the revitalization procedures implemented on the damaged cultural monuments and historical urban entities. The aim of the research is to present experiences, ways and results in the process of restoration and revitalization, methodological bases of risk and protection of cultural monuments, which can be applied as a universal principle after natural disasters.
Provider: - Institution: - Data provided by Europeana Collections- Parapenaeus longirostris (Lucas, 1846) is one of the most economically
important decapod species in the trawl fishery on the ...Montenegrin shelf
(southern Adriatic Sea). Despite its importance, there were no biological
studies on the species for that area. Data were obtained from monthly samples
taken from commercial catches realized in the southern Adriatic during the
period from November 2006 to October 2007 and from June 2009 to May 2010.
During the first year among the 1979 specimens, 71.80% were females and
28.20% males, while during the second year of investigation, among the 1967
specimens, 66.30% were females and 33.70% males. The overall sex ratio was in
favour of females. The carapace length of all specimens ranged from 15 to 37
mm, with a mean of 25.23 ± 4.48, while during the second year the range of
carapace length of all specimens was wider and ranged from 11 to 37 mm, with
a mean of 24.85 ± 4.48. A marked sexual dimorphism was observed between males
and females: females have a wider size range, greater size and weight.
Percentage of females reached 100% in the 28-30 mm size class and beyond.
Males were in better condition than females. The calculated allometric
coefficient of length-weight relationships was b= 2.58 for the total sample
of 2006-2007 year, b= 2.51 for females and b= 2.34 for males; while during
the 2009-2010 values were b=2.59 for the total sample, b=2.57 for females and
b=2.33 for males. The size at which 50% of the female population reached
maturity was at a carapace length of 20.48 mm in the first year and 19.89 mm
during the second year. An estimate of the gonadosomatic index (GSI) showed
permanent reproductive activity all year round In the first year of
investigation, the estimated growth parameters were L∞ = 42.86 mm, K = 0.49,
t0 = -0.37 for the total sample; L∞ = 43.93 mm, K = 0.42, t0 = -0.62 for
females and L∞ = 30.94 mm, K = 0.49, t0 = -0.13 for males. In the second
year, values of these parameters were L∞ = 43.93 mm, K = 0.55, t0 = -0.672
for the total sample; L∞ = 42.07 mm, K = 0.61, t0 = -0.643 for females and
for males L∞ = 33.93 mm, K = 0.49, t0 = -0.165. Asymptotes of weight growth
function were W∞= 30.91 g for females, W∞= 11.25 g for males and for the all
specimens together W∞= 24.10 g, while for the 2009-2010 these values were W∞=
28.50 g for females, W∞= 14.00 g for males and W∞= 30.77 g for the all
specimens together. Growth performance index was in favour of females. The
calculated mean values of total mortality coefficient (Z) for the 2006-2007
period were Zf+m.= 1.60, Zf = 1.44, Zm= 1.24, and for the 2009-2010 period
these values were Zf+m= 1.92, Zf = 1.74, Zm=1.57, while the values of natural
mortality coefficient (M) were Mf+m= 0.76, Mf = 0.67, Mm= 0.80 for the first
period, and Mf+m= 0.85, Mf = 0.93, Mm= 0.78 for the second period.The size at
first capture was L50% = 27.26 mm (t50%=1.72 year) in the 2006-2007 period,
and L50% = 25.63 mm (t50%=0.96 year) in the 2009-2010 period. As the minimum
carapace length at which this species reaches maturity is about 20 mm, use of
20 mm cod-end mesh size does not pose a threat to population renewal so far.
The F values obtained in males and females were 0.44 and 0.77, respectively
and 0.84 for the total 2006-2007 sample. For the 2009-2010 sample F value was
1.07, and for males and females were 0.79 and 0.81, respectively. During the
both years, the value of the current exploitation rate was below the
predicted maximum value 0.52<0.958 during the first and 0.56<0.845 during the
second year.As the value of fishing mortality was higher than on natural
mortality (F>M) and value of E>0.5, we may conclude that the stock of
Parapenaeus longirostris on the shelf of Montenegrin coast is under intense
fishing pressure and is overexploited.- Jedna od najvažnijih komercijalnih vrsta dekapodnih rakova u kočarskom
ribolovu na šelfu Crnogorskog primorja je kozica, Parapenaeus longirostris
(Lucas, 1846). Istraživanje je obavljeno tokom dvije godine, od novembra
2006. do oktobra 2007. i od juna 2009. do maja 2010. godine pri čemu su
uzorci uzimani sa kočarskih brodova mjesečnom dinamikom. Tokom prve godine je
ukupno obrađeno 1979 jedinki, od kojih su 1421 (71.80%) bile ženke a 558
(28.20%) mužjaci. Odnos polova je i u drugoj godini bio u korist ženki tokom
koje je analizirano 1967 jedinki, od kojih su 1304 (66.30%) bile ženke a 663
(33.70%) mužjaci. Raspon dužina karapaksa svih ulovljenih jedinki zajedno je
bio manji u prvoj godini i kretao se od 15 do 37 mm (25.23 ± 4.48) dok je u
drugoj taj raspon bio 11-37 mm (24.85 ± 4.48). Uočen je polni dimorfizam:
ženke su u prosjeku i duže i teže od mužjaka, i u dužinskim grupama >28- 30
mm CL su 100% prisutne u ulovu. Mužjaci su u boljoj kondiciji od ženki.
Vrijednosti alometrijskog koeficijenata b dužinsko-težinskog odnosa u prvoj
godini iznose b = 2.58 za ukupan uzorak, b = 2.51 za ženke i b = 2.34 za
mužjake; dok te vrijednosti za drugu godinu iznose b = 2.59 za ukupan uzorak,
b = 2.57 za ženke i b = 2.33 za mužjake. Prva polna zrelost ženki je
nastupila pri dužini karapaksa od 20.48 mm u prvoj godini, odnosno od 19.89
mm CL u drugoj godini. Kozice se mrijesti tokom cijele godine, zabilježena su
dva maksimuma reproduktivne aktivnosti: u proljeće i u jesen. U prvoj godini,
procijenjeni parametri rasta su L∞ = 42.86 mm, K = 0.49 i t0 = - 0.37 za
ukupan uzorak; L∞ = 43.93 mm, K = 0.42 i t0 = -0.62 za ženke i L∞ = 30.94 mm,
K = 0.49 i t0 = -0.13 za mužjake. U drugoj godini, parametri rasta ukupnog
uzorka iznose L∞ = 43.93 mm, K = 0.55 i t0 = -0.672; ženki L∞ = 42.07 mm, K =
0.61 i t0 = - 0.643 i mužjaka L∞ = 33.93 mm, K = 0.49 i t0 = -0.165.
Asimptote težinskog rasta u funkciji vremena u prvoj godini bile su za ženke
W∞ = 30.91 g, za mužjake W∞ = 11.25 g i W∞ = 24.10 g za ukupan uzorak, dok su
te vrijednosti u drugoj godini za ženke W∞ = 28.50 g, za mužjake W∞ = 14.00 g
i za ukupan uzorak W∞ = 30.77 g. Procijenjena srednja vrijednost stope ukupne
trenutne smrtnosti u 2006-2007 godini iznosi Zž+m= 1.60, Zž = 1.44, Zm= 1.24,
a za 2009-2010 Zž+m= 1.92, Zž = 1.74, Zm=1.57, dok je srednja vrijednost
stope prirodne smrtnosti u prvoj godini bila Mž+m= 0.76, Mž = 0.67, Mm= 0.80,
a u drugoj Mž+m= 0.85, Mž = 0.93, Mm= 0.78. Dužina 50% zadržavanja jedinki u
mreži je L50% = 27.26 mm, što prevedeno u vremensku skalu odgovara starosti
t50% = 1.72 godine tokom 2006-2007. U 2009-2010 L50% je iznosila 25.63 mm,
što odgovara starosti t50% = 0.96 godina. S obzirom da je minimalna dužina
karapaksa pri kojoj ova vrsta dostiže polnu zrelost oko 20 mm, upotreba oka
od 20 mm za sada bitno ne ugrožava obnavljanje populacije ove vrste. Na
osnovu vrijednosti Z i M izračunata je stopa ribolovne smrtnosti F koja je u
2006-2007 imala vrijednost Fž+m= 0.84, Fž = 0.77, Fm= 0.44, a u 2009-2010
Fž+m= 1.07, Fž = 0.81, Fm= 0.79. Tokom obje godine stvarna stopa
eksploatacije je bila manja od maksimalne stope eksploatacije tj. 0.52<0.958
tokom prve i 0.56<0.845 tokom druge godine. Ovim istraživanjem, s obzirom da
je vrijednost stope ribolovne smrtnosti F>M i da je E>0.5, možemo zaključiti
da je stok kozice u južnom Jadranu prelovljen.- All metadata published by Europeana are available free of restriction under the Creative Commons CC0 1.0 Universal Public Domain Dedication. However, Europeana requests that you actively acknowledge and give attribution to all metadata sources including Europeana
Provider: - Institution: - Data provided by Europeana Collections- All metadata published by Europeana are available free of restriction under the Creative Commons CC0 1.0 Universal Public Domain ...Dedication. However, Europeana requests that you actively acknowledge and give attribution to all metadata sources including Europeana
Provider: - Institution: - Data provided by Europeana Collections- All metadata published by Europeana are available free of restriction under the Creative Commons CC0 1.0 Universal Public Domain ...Dedication. However, Europeana requests that you actively acknowledge and give attribution to all metadata sources including Europeana
Selectivity curves of pandora (Pagellus erythrinus, L. 1758) have been estimated in the areaof the Montenegrin shelf (South Adriatic), for trawls with bar mesh sizes of 13.5, 16.1, 17.5, 22and 35 mm ...(according to national legislation in Montenegro bar mesh size is measured from knotto knot which is, according to Commission Regulation (EC) No. 129/2003, stretched mesh sizedivided by 2). Although the existing national legislation prescribes that the minimum mesh size ofthe trawl be not smaller than 20 mm, trawls with forbidden mesh sizes are often used in this area.Results obtained showed that meshes smaller than 20 mm (13.5 mm, 16.1 mm, 17.5 mm) catch largenumbers of immature individuals, since the length of 50% retention (L50%) for all these meshes issmaller than the length of fish at first spawning and which is, for Pagellus erythrinus in Montenegrinwaters, ≈ 12 cm. L50% is longer than the average length of the first spawning only for nets withopenings of 22 mm and 35 mm bar mesh size.
Krivulje selektivnosti arbuna (Pagellus erythrinus, L. 1758) procjenjivane su na kontinentalnoj podini crnogorskog primorja korištenjem dubinskih povlačnih mreža (koća) čija je veličina oka na saki mreže iznosila 13.5 mm, 16.1 mm, 17.5 mm, 22 mm i 35 mm, (mjereno od čvora do čvora). Rezultati istraživanja pokazuju kako su se mreže, čija minimalna veličina oka na saki ne smije biti manja od 20 mm, na ovom području upotrebljavale i sa manjim veličinama oka od propisane. Rezultati dobiveni istraživanjima pokazuju da su mreže čija je veličina oka bila ispod 20 mm (zakonom propisana minimalna veličina oka) lovile izrazito veliki broj spolno nezrelih jedinki, a 50% dužina zadržavanja u mreži (L50%) za navedene mreže bila je ispod dužine kod koje nastupa prva spolna zrelostost kod ove vrste (12 cm). Za mreže čija je veličina oka bila veća od 20 mm, dužina L50% bila je veća od dužine pri kojoj nastupa prva spolna zrelost. Provedena istraživanja potvrđuju opravdanost reguliranja veličine oka na pridnenim povlačnim mrežama kao jednog od ključnih čimbenika zaštite nedoraslih primjeraka, te samim time i osiguravanja dugoročno održivog iskorištavanja obnovljivih bogatstava mora.
Krivulje selektivnosti arbuna (Pagellus erythrinus, L. 1758) procjenjivane su na kontinentalnoj podini crnogorskog primorja korištenjem dubinskih povlačnih mreža (koća) čija je veličina oka na saki ...mreže iznosila 13.5 mm, 16.1 mm, 17.5 mm, 22 mm i 35 mm, (mjereno od čvora do čvora). Rezultati istraživanja pokazuju kako su se mreže, čija minimalna veličina oka na saki ne smije biti manja od 20 mm, na ovom području upotrebljavale i sa manjim veličinama oka od propisane. Rezultati dobiveni istraživanjima pokazuju da su mreže čija je veličina oka bila ispod 20 mm (zakonom propisana minimalna veličina oka) lovile izrazito veliki broj spolno nezrelih jedinki, a 50% dužina zadržavanja u mreži (L50%) za navedene mreže bila je ispod dužine kod koje nastupa prva spolna zrelostost kod ove vrste (12 cm). Za mreže čija je veličina oka bila veća od 20 mm, dužina L50% bila je veća od dužine pri kojoj nastupa prva spolna zrelost. Provedena istraživanja potvrđuju opravdanost reguliranja veličine oka na pridnenim povlačnim mrežama kao jednog od ključnih čimbenika zaštite nedoraslih primjeraka, te samim time i osiguravanja dugoročno održivog iskorištavanja obnovljivih bogatstava mora.
PDF
