During the dialectological research carried out in recent years in some Istrian-Venetian localities (towns), we have learned from conversations with dialect speakers that the Istrian-Venetian dialect ...is most probably the language of communication of most members of the Italian national community in the coastal part of Slovene Istria. In order to get a more accurate and detailed insight into the use of the Istrian-Venetian dialect spoken by Italians in formal and informal speech situations, we conducted a quantitative survey with 232 randomly selected respondents and a qualitative survey with 50 interviews. The respondents answered various multiple-choice questions about the languages they use in their daily lives. Research has shown that the Istrian-Venetian dialect is the predominant idiom among members of the Italian national community in Slovene Istria, except when communicating with non-Italian interlocutors and in official institutions where, despite the right to use their language, i.e., Italian, the predominant language is Slovene.
V času dialektoloških raziskav, ki smo jih v preteklih letih opravili v več istrskobeneških krajih, smo iz pogovorov z narečnimi govorci razbrali, da je istrskobeneško narečje najverjetneje občevalni ...jezik večine pripadnikov italijanske narodne skupnosti v slovenski Istri. Ker smo želeli pridobiti natančnejši uvid v rabo istrskobeneškega narečja med pripadniki omenjene skupnosti, smo izvedli kvantitativno raziskavo z anketami, pri kateri je sodelovalo 232 naključno izbranih anketirancev, in kvalitativno raziskavo s petdesetimi intervjuji. Izpraševanci so odgovarjali na različna vprašanja o jezikih, ki jih uporabljajo v vsakdanjem življenju. Raziskavi sta pokazali, da je istrskobeneško narečje prevladujoč idiom med pripadniki italijanske narodne skupnosti v slovenski Istri, razen v komunikaciji z neitalijanskimi sogovorci in v uradnih ustanovah, kjer je kljub pravici do rabe italijanskega jezika prevladujoči sporazumevalni kod slovenščina.
Pomiano è un paesino dell’Istria slovena i cui abitanti mantengono tuttora viva la parlata locale, un dialetto di tipo savrino (o saurino) che insieme alle parlate risanesi è parte integrante del ...dialetto istrosloveno. La parlata dialettale di Pomiano, che di base ha una genesi slovena, è intrisa di prestiti romanzi che gli istriani di origini slave fecero propri sin dai primi insediamenti nel VII secolo, attingendoli dalla lingua della popolazione autoctona romanzofona distribuita nei centri urbani della costa istriana. La lingua degli istriani residenti nell’entroterra di Capodistria, Isola e Pirano risentì dunque inizialmente del cosiddetto romanzo istriano, evoluzione della varietà di latino parlata nella regione, mentre con la dominazione veneziana il contatto linguistico tra mondo slavo e romanzo divenne all’insegna del dialetto istroveneto, che fino alla fine della Seconda guerra mondiale funse da koinè degli abitanti dell’Istria. Nel presente contributo si intende presentare una selezione di romanismi in chiave diacronica. A tal fine, i prestiti che il noto dialettologo sloveno Tine Logar attestò nel 1957 nella località di Pomiano sono stati posti a confronto con quelli rinvenuti tra i parlanti dialettali coinvolti nelle indagini dialettologiche che l’autrice ha svolto in tempi ben più recenti nella medesima area. Ne sono derivate 28 schede etimologiche in cui si è proceduto ad appurare se i romanismi in uso a Pomiano oltre sessant’anni fa siano tuttora noti agli abitanti di oggi e da questi regolarmente utilizzati. Al contempo, le schede danno conto della diffusione in altre località dell’Istria slovena delle espressioni qui raccolte, anche ricollegandole alle rispettive forme originarie, che sulla scorta dei raffronti operati con l’italiano triestino, il veneziano e l’italiano standard risultano essere di matrice prevalentemente istroveneta. Ciascuna scheda etimologica si conclude infine con l’indicazione dell’ultima fonte in cui una data voce è stata rilevata. Dall’analisi lessicale diacronica così effettuata è emerso che i parlanti dialettali sono a conoscenza della maggior parte dei romanismi presi in esame e vi fanno tuttora ricorso.
U prilogu donosimo dijakronijski prikaz upotrebe odabranih romanizama koje je 1957. godine zabilježio dijalektolog Tine Logar u selu Pomjan u slovenskom dijelu Istre. Romanizme zabilježene prije ...šezdeset godina usporedili smo s onima koje smo čuli od današnjih govornika dijalekta, oslanjajući se na dijalektološka istraživanja koja smo proveli u dotičnom mjestu.
Istraživanja su pokazala da se dijalektološka građa iz sredine prošlog stoljeća ne može smatrati odrazom današnjeg stanja slovenskog istarskog dijalekta, ali je prikupljeni leksik nedvojbeno vrijedno i vjerodostojno polazište za dijakronijska istraživanja s naglaskom na praćenju mjesnih govora. Dijakronijsko istraživanje upotrebe romanizama u pomjanskom govoru pokazalo je da govornici koriste samo nekoliko romanizama zabilježenih 1957. godine. Analiza je otkrila da su govornici dijalekta većinu romanizama zamijenili novijim dijalekatskim izrazima. Među analiziranim izrazima najbrojniji su oni koje su sačuvali samo stariji govornici dijalekta, dok su ih mlađi seljani zamijenili neologizmima koje su fonetski prilagodili dijalektu. Etimološka analiza pomjanskih romanizama iz Logarova izvješća pokazala je da su sve riječi preuzete iz istrovenetskog (istromletačkog) narječja, osim izraza: plḁńer ‘jerbas’, koji pripada predvenecijanskom jezičnom sloju. U istraživanju također ističemo pojmove preuzete iz urbanog istrovenetskog okruženja, koji u izvornom jeziku imaju drugačije značenje.
The article focuses on selected expressions (A to D) recorded by Anteo Gravisi of Koper in 1881. A pocket dialect dictionary consisting of 100 terms is divided into three sections or columns. The ...first section records expressions used by the more modest social layer of Koper residents in the late 19th century, followed by words used by wealthier citizens and intellectuals. The author in the third column records the equivalents of the Italian literary language. We were interested in which of the written words were preserved in the century that followed their writing. In the analysis, we relied on the available dialectological material noted in Koper between 1900 and 2020. We compared the analysed expressions with the lexis known to the speakers of the Istrian-Venetian dialect from the neighbouring towns of Izola and Piran. We connected them with their last source, relying on the relevant linguistic literature.
Cilj je priloga etimologijski utemeljiti izabrane istarskoslovenske oblike romanskoga podrijetla. U istarskoslovenskim se govorima odražava višestoljetni utjecaj Mletačke republike u Istri u ...određenom povijesnom rszdoblju koje je tijekom vrmena jačao. U etimološkim člancima istarskoslovenski oblici uspoređuju se sa srodnima iz okolnih govora. Za svaki dijalekatni oblik daje se neposredna i krajnja etimologija, prema potvrdama iz odgovarajućih etimologijskih i dijalektalnih repertoara.
U prilogu smo se usredotočili na odabrane izraze koje je 1881. godine zabilježio Anteo Gravisi iz Kopra. Do početka prošlog stoljeća u Kopru su postojale dvije istromletačke dijalekatske varijante ...kojima su se služili viši i niži društveni slojevi. Jezik paolana, cortivana, ribara i drugih siromašnijih građana bio je nešto drugačiji od jezika bogatih građana. Zanimalo nas je koje su se od zabilježenih riječi sačuvale u stoljeću koje je uslijedilo njihovom zapisu. U analizi smo se oslanjali na raspoloživu dijalektološku građu zabilježenu u Kopru između 1900. i 2020. godine (monografije, rječnici, terenski podaci) kako bismo potvrdili današnju upotrebu, promjene ili napuštanje leksema. Oslanjajući se na relevantnu etimološku literaturu, te lekseme ujedno povezujemo s njihovim izvorom i provjeravamo koje su od navedenih istromletačkih izraza preuzeli Istrani slovenskih korijena.
PDF
