Hrvati su se nakon povijesnoga egzodusa tijekom 16. i 17. stoljeća u krajeve zapadne Ugarske, Donje Austrije i Slovačke (posebice na području današnjega Gradišća), pod pritiskom asimilacije morali ...boriti da bi sačuvali svoj nacionalni identitet. U službi očuvanja vjere i jezika osobito je bila glazba, pučka popijevka – »jačka« – koju su ponijeli sa sobom iz stare domovine. O tomu svjedoči zanimljiva korespondencija zagrebačkoga kanonika Janka Barlèa s uglednim kulturnim djelatnicima iz Gradišća: Martinom Meršićem, Martinom Borenićem, Fileom Sedenićem, a napose s Matom Meršićem Miloradićem u glazbenom časopisu Sveta Cecilija. Iz korespondencije s Meršićem Miloradićem može se doznati puno o crkvenom pjevanju u Gradišću, rukopisnim crkvenim pjesmaricama i sastavljačima pjesmarica nastalih na tom prostoru tijekom 19. stoljeća. U najstarijim pjesmaricama s notama Jure Vajkovića, a prema glazbenim analizama Janka Barlèa, sačuvano je obilje starih hrvatskih popijevaka koje su uvrštene i u naše crkvene pjesmarice – na primjer pjesmaricu Pjevajte Gospodu pjesmu novu (PGPN) – osobito božićne i marijanske popijevke. Zato se može reći da su gradišćanski Hrvati i njihove »jačke« čuvari naše glazbene baštine.
Autor u svojem uratku daje osvrt na svetački kult mađarskoga kralja Stjepana I. i mađarsko--hrvatskoga kralja Ladislava I., koji su veoma popularni i među mađarskim Hrvatima te se njihovi likovi ...javljaju u raznim pučkim molitvicama ili hrvatskim molitvenicima, predajama. Autor je sam obavio terenska skupljanja od Gradišća do Podravine i bilježio pojedinosti o životu svetaca iz vladajuće dinastije Arpadovića. Lik sv. Stjepana i sv. Ladislava javlja se kako u mađarskoj, tako i i hrvatskoj tradiciji.
W książce Między ukryciem a jawnością. Esej z filozofii religii i teologii filozoficznej Jacek Wojtysiak podejmuje między innymi zagadnienie Bożej dobroci. Poszukuje najbardziej przekonującej ...odpowiedzi na pytanie o to, jak pogodzić z istnieniem Boga wielki fakt zła. Proponuje także reinterpretację tradycyjnego ujęcia Bożej dobroci poprzez rozwinięcie koncepcji Briana Daviesa. Uważam, że podjęta przez J. Wojtysiaka próba może zostać uzupełniona o kilka istotnych kwestii. W niniejszym tekście wskazuję możliwe uzupełnienia i dopowiedzenia. Zwracam uwagę na możliwe niepożądane konsekwencje płynące z niektórych proponowanych przez J. Wojtysiaka rozwiązań. Pokazuję także, w jaki sposób można by uzupełnić propozycję Autora, by możliwe było uniknięcie tych konsekwencji. Zwracam uwagę na wskazywane w dyskusjach wokół problemów zła i Bożej ukrytości niebezpieczeństwa związane z modyfikacją przypisywanego Bogu atrybutu dobroci. Dyskutuję zagadnienie „łaski kreacyjnej”, umieszczając je w nieco innym, niż to czyni Autor, kontekście. Na koniec, podejmując wyzwanie rzucone przez J. Wojtysiaka, polegające na próbie pogodzenia wielkiego faktu zła z Bożą dobrocią, przedstawiam propozycję nowego ujęcia tego zagadnienia.
In his book Między ukryciem a jawnością. Esej z filozofii religii i teologii filozoficznej Between Hiddenness and Openness: An Essay in the Philosophy of Religion and Philosophical Theology, Jacek Wojtysiak addresses, among other issues, the question of God’s goodness. He searches for the most convincing answer to the question of how to reconcile the great fact of evil with the existence of God. He also proposes a reinterpretation of the traditional account of God’s goodness by developing Brian Davies’ concept. I believe that J. Wojtysiak’s attempt can be supplemented with some relevant points. In my paper I indicate possible additions. I draw attention to the possible undesirable consequences of some of J, Wojtysiak’s proposed solutions. I also show how the Author’s proposal could be supplemented to avoid these consequences. I draw attention to the dangers of modifying the attribute of goodness attributed to God, which have been pointed out in discussions around the problems of evil and God’s hiddenness. I discuss the issue of 'creative grace', placing it in a context somewhat different from that of the Author. Finally, taking up the challenge thrown down by J, Wojtysiak of trying to reconcile the great fact of evil with God’s goodness, I present a proposal for a new treatment of the issue.
W świetle niektórych tez, wywodu i argumentacji zawartych w najnowszej książce Jacka Wojtysiaka Między ukryciem a jawnością. Esej z filozofii religii i teologii filozoficznej (2023) w niniejszym ...artykule prezentuję ważne elementy chrześcijańskiej koncepcji aktu stwórczego i relacji Bóg-–świat oraz wynikających z tego konsekwencji dla wyrażania istotnych składników doktryny religijnej. Argumentuję, że nie jest możliwe stworzenie świata z (względną) autonomią oraz (względną) ludzką wolnością, w którym nie ma zła naturalnego i zła moralnego. W tym kontekście podkreślam wagę aspektowego i racjonalnego ujęcia relacji Stwórca–stworzenie oraz znaczenie teorii kenozy, w której akt kreacji przedstawiany jest jako swoiste samoograniczenie Boga.
In light of the argumentation and some of the theses introduced by Jacek Wojtysiak in his latest book Między ukryciem a jawnością. Esej z filozofii religii i teologii filozoficznej Between Hiddenness and Openness: An Essay in the Philosophy of Religion and Philosophical Theology, (2023), this article presents important components of the Christian concepts of the creative act and the God-world relationship as well as the consequences of this view for the expression of the essential elements of religious doctrine. I argue that it is impossible to create a world with (relative) autonomy and (relative) human freedom, in which there is no natural and moral evil. In this context, I emphasize not only the weight of an aspectual and rational approach to the Creator-creation relationship, but also the significance of the theory of kenosis, in which the act of creation is depicted as a kind of self-limitation of God.
John L. Schellenberg, autor argumentu z ukrytości, twierdzi, że gdyby Bóg istniał, to nie istnieliby rzetelnie niewierzący. W swej najnowszej książce Jacek Wojtysiak stwierdza, że teista może ...odwrócić to rozumowanie i stwierdzić, że gdyby Bóg nie istniał, to nie istnieliby rzetelnie wierzący. Dochodzi on nie tylko do wniosku, że wierzący istnieją, lecz jeszcze, że można przypuszczać, iż jest ich znacznie więcej niż niewierzących. Może zatem stwierdzić istnienie wielkiego faktu wiary, wobec którego ateista jest podwójnie bezradny: po pierwsze, nie umie go wyjaśnić, a po drugie – nie jest w stanie przedstawić paralelnego argumentu za ateizmem. W swoim artykule analizuję tę część książki J. Wojtysiaka, która jest poświęcona tym zagadnieniom i dochodzę do wniosku, że ateista jednak znajduje się lepszym położeniu, niż sugeruje to polski filozof.
John L. Schellenberg, the author of the hiddenness argument, argues that if God existed, there would be no genuine nonbelievers. In his latest book, Jacek Wojtysiak states that a theist can reverse this reasoning and say that if God did not exist, there would be no genuine believers. He not only concludes that there are believers, it can be assumed that there are many more of them than nonbelievers. Thus, he can state the existence of the great fact of faith, against which the atheist is doubly helpless: firstly, he cannot explain it, and secondly, he is unable to present a parallel argument for atheism. In my article, I analyze the part of Wojtysiak’s book that is devoted to these issues and I come to the conclusion that an atheist is in a better position than the Polish philosopher suggests.
Problem ukrytości Boga staje się coraz częściej dyskutowanym tematem filozoficznym. W swoim artykule chciałbym zająć się kwestią nazwaną przez Jacka Wojtysiaka (w jego książce Między jawnością a ...ukryciem) (Wojtysiak 2023) „wiedzą testymonialną” i powiązać ją z Newmanowską koncepcją rozumowania implikatywnego. Odróżnienie od siebie dwóch rodzajów rozumowania — jednego spontanicznego, praktycznego, znajdującego swoje zastosowanie m.in. w obszarze wiary i moralności, oraz drugiego krytycznego, analitycznego i retrospektywnego, używanego w nauce, a także w filozofii i teologii – wydaje mi się kluczowe dla zrozumienia obserwowalnej ukrytości Boga.
The problem of the hiddenness of God is becoming an increasingly discussed philosophical topic. In my article, I would like to deal with the issue called by Jacek Wojtysiak (in his book Między jawnością a ukryciem Between Hiddenness and Openness) (Wojtysiak 2023) “testimonial knowledge” and connect it with Newman’s concept of implicit reasoning. Distinguishing between two types of reasoning — one spontaneous, practical, applicable to in the area of faith and morality, and the other: critical, analytical and retrospective, used in science, as well as in philosophy and theology — seems crucial to understanding the factual God’s hiddenness.
W swojej książce Między ukryciem a jawnością. Esej z filozofii religii i teologii filozoficznej Jacek Wojtysiak podejmuje temat Bożego ukrycia. W początkowych rozdziałach wchodzi w polemikę z ...argumentem J.L. Schellenberga, który z istnienia rzetelnej niewiary wyciąga wniosek o nieistnieniu Boga. W celu zneutralizowania tego argumentu Wojtysiak odwraca go, konstruując argument na rzecz istnienia Boga z faktu istnienia rzetelnych wierzących, a następnie wzmacnia go do argumentu z wielkiego faktu wiary (i jego kolejnych wersji). Argumentuję, że odwrócone argumenty Wojtysiaka (z rzetelnych wierzących i z wielkiego faktu wiary) nie są symetrycznym odbiciem wyjściowego argumentu z rzetelnych niewierzących, gdyż są od niego słabsze. Wskazuję, że niektóre argumenty Wojtysiaka mogą być odwrócone przez ateistę. Podnoszę też kwestię, że wniosek końcowych argumentów Wojtysiaka nie jest satysfakcjonujący dla teisty.
In his book Między ukryciem a jawnością. Esej z filozofii religii i teologii filozoficznej Between Hiddenness and Openness: An Essay in the Philosophy of Religion and Philosophical Theology Jacek Wojtysiak takes up the issue of divine hiddenness. In the opening chapters he enters into a polemic with the argument of J.L. Schellenberg, who from the existence of reasonable unbelief draws the conclusion that God does not exist. In order to neutralize this argument, Wojtysiak reverses it, constructing an argument for the existence of God from the fact of the existence of reasonable believers, and then strengthens it to an argument from the great fact of faith (and its subsequent versions). I argue that Wojtysiak’s reversed arguments (from reasonable believers and from the great fact of faith) are not symmetrical to the initial argument from reasonable non-believers, because they are weaker. I point out that some of Wojtysiak’s arguments can be reversed by an atheist. I also raise the point that the conclusion of Wojtysiak’s final arguments is not satisfactory to a theist.
W złożonej argumentacji Jacka Wojtysiaka przeciwko argumentowi z ukrytości znajduje się przesłanka o istnieniu rzetelnie niewierzących. W niniejszym artykule przedstawiam powody, dla których ...klasyczny teista nie powinien akceptować tej przesłanki. W przeciwnym razie musiałby założyć, że wina za istnienie „rzetelnie niewierzących” tkwi po stronie Boga. A to prowadzi do destrukcyjnego dla teisty wniosku, że Bóg chrześcijański nie jest Bogiem wszech-przymiotów.
In Jacek Wojtysiak’s complex argument against the hiddenness argument of J.L. Schellenberg includes the premise of the existence of “nonresistant nonbelievers”. In this article, I present reasons why the classical theist should not accept this premise. Otherwise, he would have to assume that God is to blame for the existence of “nonresistant nonbelievers”. And this leads to the destructive conclusion for the theist that the Christian God is not a God of the omni-attributes.
W swojej książce Między ukryciem a jawnością (2023) profesor Jacek Wojtysiak utrzymuje, że przy założeniu ateistycznego naturalizmu nie da się przekonująco wyjaśnić „wielkiego faktu wiary”, to jest ...zjawiska historycznej trwałości i powszechności przekonania o istnieniu Boga. W tym artykule polemizuję z tą tezą. Odwołując się do wybranych koncepcji z zakresu religioznawstwa kognitywnego, naszkicowuję naturalistyczne wyjaśnienie powstawania wierzeń religijnych.
In his book Między ukryciem a jawnością Between Hiddenness and Openness (2023), Professor Jacek Wojtysiak argues that on the assumption of atheistic naturalism, no convincing explanation can be given for the ‘great fact of faith,’ that is, the phenomenon of the historical persistence and universality of the belief in the existence of God. The purpose of this paper is to challenge this thesis. Drawing on selected theories from the field of the Cognitive Science of Religion, I sketch a naturalistic explanation of how religious belief arises.
Z wielu kwestii, które Jacek Wojtysiak podjął w swojej nowej książce Między ukryciem a jawnością (2023), na szczególną uwagę zasługuje polemika z Johnem L. Schellenbergiem, dotycząca problemu Bożej ...ukrytości. J.L. Schellenberg w pomysłowy sposób chce pokazać, że samo istnienie ateistów wystawia na próbę prawdziwość tezy o istnieniu osobowego Boga. W odpowiedzi Wojtysiak odwraca argument J.L. Schellenberga, twierdząc, że powszechność wiary wystawia na próbę przekonanie ateisty. Celem artykułu jest wykazanie, że tak jak właściwym wnioskiem argumentu J.L. Schellenberga nie jest teza ateistyczna, tak samo argument J. Wojtysiaka tak naprawdę nie broni teizmu. O obu argumentach należałoby raczej powiedzieć, że są to rozumowania, które wspierają ultymizm.
Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiam argument J.L. Schellenberga z „Bożej ukrytości” oraz rekonstruuję argumentację J. Wojtysiaka z „wielkiego faktu wiary”. W drugiej części próbuję pokazać, że istnienie niemoralnych wierzących podważa tezę o powszechności wiary w teistycznego Boga. W trzeciej części przedstawiam oba argumenty jako wspierające tezę ultymizmu.
Of the many issues that Jacek Wojtysiak addressed in his new book Między ukryciem a jawnością Between Hiddenness and Openness (2023), the polemic with John L. Schellenberg regarding the problem of God’s hiddenness deserves special attention. Schellenberg in an ingenious way wants to show that the very existence of atheists tests the truth of the thesis about the existence of a personal God. In response, J. Wojtysiak reverses J.L. Schellenberg’s argument, claiming that the universality of faith tests an atheist’s conviction. The aim of the article is to show that just as the proper conclusion of J.L. Schellenberg’s argument is not an atheistic thesis, J. Wojtysiak’s argument does not actually defend theism. It would rather be said about both arguments that they are arguments that support ultimism.
The article consists of three parts. In the first one, I present Schellenberg’s argument from “God's hiddenness” and reconstruct J. Wojtysiak’s argument from the “great fact of faith.” In the second part, I try to show that the existence of immoral believers undermines the thesis about the universality of belief in a theistic God. In the third part, I present both arguments as supporting the ultimism thesis.
