Etnografske svečane cipele opisane u ovom radu pripadaju bogatom fundusu narodnih nošnji Etnografskog muzeja, Dubrovački muzeji. Datirane su u kasno 19. st. i jedini su
primjerak ovoga tipa cipela u ...zbirci. Kako bi se sačuvala materijalna forma i vrijednosti ovako jedinstvenog predmeta kulturne baštine ovoj se problematici pristupilo s dva
aspekta. Prvo je proveden detaljan konzervatorsko-restauratorski zahvat nakon kojega je slijedila izrada njihove kopije, a sve prema odobrenju Konzervatorskog odjela
Ministarstva kulture i medija RH. Konzerviranje i restauriranje višeslojnog, trodimenzionalnog predmeta izrađenog od tekstila i kože, poput etnografske obuće s područja
Republike Hrvatske, izuzetno je zahtjevno, a osobito iz razloga što je to područje još uvijek nedovoljno istraženo.
Dobar dio autora i teoretičara koji se bave baštinom i memorijom tvrdi da je organizirani zaborav u velikoj mjeri prisutan u društvu, pa bismo, shodno tomu, mogli zaključiti da svako društvo svjesno ...zaboravlja. Nositelji ili izvršitelji projekta zaborava često nastoje izbrisati čitavo sjećanje „neprijatelja” destrukcijom baštine čime se želi prisiliti one koji ih baštine i čuvaju da ih zaborave. U ovom članku nastojat ću uputiti na to da povijesni artefakti sačinjavaju dio procesa društvenog zaborava što ujedno otvara i sljedeće pitanje-temu: može li se povijest konstruirati i rekonstruirati iz povijesti amnezije, a ne povijesti memorije? Proces „suočavanja s gubitkom, tj. destrukcijom” u baštinskoj je praksi i politici još uvijek u povojima i češće se odnosi na priznavanje problema nego na sam odgovor na problem. Paradigma spasitelja koja prožima baštinski diskurs je fundamentalno utemeljena na sustavu koji podjednako implicira žrtvovanje i gubitak manje vrijednih kulturnih ostvarenja nasuprot zaštiti i konzervaciji više vrijednih ostvarenja. Ova pitanja i dileme su fundamentalno politički i svode se na odluku: koje priče/objekte očuvati, slaviti i zapamtiti, a koje zaboraviti? Objašnjavajući pojmove destrukcije i zaborava na primjerima porušenog Zadra, splitskog Peristila, Starog mosta u Mostaru i, naposljetku, antifašističkih spomenika, pokušala sam uputiti i utvrditi da i mjesta odsutnosti mogu biti mjestima memorije, te da je baština po svojoj prirodi performativna. Povijesne građevine, naime, nisu same po sebi inherentno smislene i bitne, već postaju važne samo onda kad su društveno konstruirane kroz performativni čin.
Prvi korak prije
restauratorskih radova na
Statutu grada Pule
iz 1500. godine uključuje vizualnu identifikaciju, koja je pružila
osnovne informacije o boji, završnom sloju, degradaciji i metodama ...nastajanja
djela. Nakon, dakle, početne opservacije
Statuta
pod izravnim svjetlom u svrhu
dobivanja daljnjih podataka o stanju iluminacije provedeno je njezino snimanje
pod kosim svjetlom. Tom je tehnikom snimanja objekta omogućena bolja vidljivost
površinske strukture osvijetljenih oslika raspeća (23,5x17 cm) uokvirenoga u
floralni okvir koji zauzima cijelu površinu folija 6v, stilizirano slovo
D
i floralni okvir koji se nalaze na
foliju 7r te još sedam ukrašenih inicijala koji se nalaze na folijima: 8r (II),
9r (III), 41r (XXXVI), 50r (XLV), 60r (LXV), 89r (LXXXIIII) i 93r (LXXXXVIII). Nakon
fotografiranja iluminacije pod kosim svjetlom obavljena je i identifikacija
pigmenata koji su upotrijebljeni za izradu tih minijatura i tinte. Utvrđena je
diskoloracija
azurita
,
malahita
i kobaltnoga pigmenta što je
temeljna dijagnoza koja ukazuje na potrebu stabilizacije ovih pigmenata
restauratorsko-konzervatorskim postupkom. Rekonstrukcija slikanoga dijela nije
uputna zbog oštećenja pergamene i prevelikoga zadiranja u izvornost iluminacije
jer je velika površina koja obuhvaća nedostatak boje. Zbog teškoća u opisivanju
ovako složenih mehaničkih oštećenja pokazalo se da je fotografija nezamjenjiv
dokument kojim se može ostvariti uvid u stanje minijatura u trenutku snimanja.
The first step
before the restoration work on the Statute of the City of Pula from 1500
comprised of visual identification, which provided basic information about the
colour, surface layer, degradation and methods of creation of the work. After
the initial observation of the Statute under direct light, the illumination was
shot in raking light in order to obtain further information on its condition.
This shooting technique enables better visibility of the surface structure of
illuminated images of the crucifix (23.5x17 cm) framed in a floral frame that
takes the entire area of folio 6v, stylized letter D and floral frame on folio
7r and seven other decorated initials on folios: 8r (II), 9r (III), 41r
(XXXVI), 50r (XLV), 60r (LXV), 89r (LXXXIIII) and 93r (LXXXXVIII). After
taking a set of photographs of the illumination under raking light, the
identification of the pigments used to make the miniatures and ink was also
performed. Discoloration of azurite, malachite and cobalt pigments was
identified, which is the basic diagnosis pointing to the need to stabilize
these pigments through restoration and conservation. The reconstruction of the
painted part is not advisable due to the damage to the parchment and the
excessive intrusion into the originality of the illumination, since the area
showing lack of paint is large. Due to the difficulty in describing such
complex mechanical damage, it has been proven that a photograph is an
irreplaceable document that can provide insight into the condition of the
miniatures at the time of shooting/photographing.
Il primo passo, prima dei lavori di restauro
sullo Statuto della cittàdi Pola dell'anno 1500, consisteva
nell'identificazione visiva che ha offerto informazioni fondamentali sul
colore, sullo stratto finale, sul degrado e metodologie della creazione
dell'opera. In seguito all'osservazione iniziale dello Statuto con luce diretta,
con l'obiettivo di scoprire altri dati sullo stato dell'illuminazione, è stata
effettuata la fotografia con luce radente. Questa tecnica di registrazione
dell'oggetto consente una migliore visibilità della struttura della superficie
di immagini di crocifissione illuminate (23,5x17 cm) nella cornice ornamentata
floreale che comprende l'intera superficie del foglio 6v, la lettera D
stilizzata e la cornice floreale sul foglio 7r e altre sette iniziali decorate
sui fogli: 8r (II), 9r (III), 41r (XXXVI), 50r (XLV), 60r (LXV), 89r (LXXXIIII)
e 93r (LXXXXVIII). Dopo lo scatto di fotografie
dell'illuminazione con la luce radente èstata effettuata l'identificazione dei
pigmenti usati per la realizzazione delle miniature e d'inchiostro. È stata
identificata la decolorazione di azzurrite, malachite e di pigmento di cobalto
che rappresenta la diagnosi fondamentale che segnala la necessità di
stabilizzare questi pigmenti con un intervento di restauro e conservazione. La
ricostruzione della parte pittorica non è consigliabile a causa del danno alla
pergamena e per via dell'invasione eccessiva nell'originalità
dell'illuminazione poiché si tratta di un'ampia superficie interessata dalla
mancanza del colore. Dato che è difficile descrivere questi danni meccanici
complessi, si è capito che la fotografia rappresenta un documento
insostituibile che può rendere possibile l'identificazione dello stato delle
miniature nel momento dello scatto della fotografia.
U radu su obrađeni konzervatorsko-restauratorski radovi na portretu Marije
Terezije iz prve polovine 18. stoljeća. Slika je pripisana radionici Martina van
Meytensa. Tehnika slike je ulje na platnu, ...a portret prikazuje Mariju Tereziju koja
je kao ugarsko-hrvatska i češka kraljica vladala u doba Habsburške Monarhije od
1740. do 1780. godine. U svojoj je vladavini uvela brojne reforme u vanjskoj i
unutarnjoj politici. Slika potječe iz ranog razdoblja njezine vladavine, a prikazuje
je cijelim stasom u slavljeničkoj brokatnoj odori. Stoji kraj bogato izrezbarenog
stola na kojem se nalazi svečano ukrašen jastuk s dvjema položenim krunama
austrijskih nadvojvoda. Visina slike je 203 cm, a širina 140 cm.
Specifičnost ove slike je da je imala dvije ranije restauratorske intervencije,
1857. i 1993. godine.
U donjem desnom kutu slike, u sloju preslika, vidljiva je teško čitljiva signatura
koja se najbolje razaznaje uz pomoć makrofotografije, a glasi Mayerwieser
renoviert 1857, dok se u dostavljenoj dokumentaciji iz 1993. tumači da se na slici
nalazi naziv Meytensen pinxit 1857. kojeg je Mayerwieser potpisao prilikom obnavljanja
slike iste godine. Taj nam podatak potvrđuje da je naziv Mayerwieser
renoviert 1857. nastao prilikom prve restauracije na slici u izvedbi austrijskog
slikara Ferdinanda (?) Mayerwiesera. Tijekom restauracije 2014. godine komisijski
je utvrđeno da se taj potpis neće uklanjati radi osjetljivosti slikanog sloja u tom dijelu slike. Signatura u donjem desnom kutu očišćena je samo površinski,
stanjivanjem starog požutjelog laka vrlo blagim otapalima.
Prilikom istraživačkih radova koja su uključivala tehnička ispitivanja i testove
topivosti, zaključeno je da je u ranijim restauratorskim intervencijama uklonjena
zelena boja s haljine i tirkizno plava s desnog rukava, a djelomično je uklonjena i
tamna pozadina ispod koje se nazire arhitektura i draperija. S obzirom da je bilo
potrebno utvrditi područje ostatka laka i preslika kao i sastav punila u prethodnoj
intervenciji, pristupilo se dodatnim istraživačkim radovima koji su obuhvaćali
IC i UV snimke, stratigrafiju slikanog sloja, probe uklanjanja sloja potamnjelog
laka s nečistoćama i preslicima, te probe uklanjanja starih zakita.
Stratigrafska analiza presjeka slikanog sloja pokazala je da je slika u restauraciji
1857. godine većim dijelom tonirana tamnom lazurom u čijem je sastavu
pronađeno saharidno i proteinsko vezivo. Toniranje je bilo izvedeno bez prethodnog
uklanjanja naslaga nečistoće i požutjelog laka. Analize XRF snimaka ostataka
zelenog sloja preslika s haljine otkrile su barijevu bijelu i krom oksid zelenu.
Ti su pigmenti otkriveni početkom 19. stoljeća što potvrđuje prethodni zaključak
o prisutnosti velike količine preslika.
Prilikom čišćenja prljavštine i preslika otkrivena je znatno svijetlija pozadina
oko lika Marije Terezije.
Nakon istraživačkih radova, čišćenja lica i poleđine slike, parcijalno su skinuti
umetci platna i platnenih traka s rubova na poleđini slike. Slika je tretirana na toplinskom
vakuum stolu radi dodatne konsolidacije i ravnanja. Prilikom tog postupka,
spuštene su i blago izdignute krakelire na licu slike. Oštećenja su sanirana novim
umetcima ranije prepariranog lanenog platna, iskrojenim prema obliku oštećenja,
a pukotine na platnu spajane su pomoću pulveriziranog ljepila toplinskom špatulom.
Nakon sanacije oštećenja, slika je s poleđine, kao i novo laneno dublirno
platno, tretirana sintetskim ljepilom nakon čega je dublirana na toplinskom vakuum
stolu. Nakon tog su postupka sanirana oštećenja u sloju preparacije. Slika je na
kraju napeta na novo izrađeni drveni, križni klinasti podokvir.
Podlaganje retuša izvedeno je u gvaš tehnici, u svijetlijoj nijansi lokalnog tona.
Nakon podlaganja, slika je izolirana lakom. Završni retuš izveden je smolnim lazurama.
Osim po svojoj umjetničkoj vrijednosti, slika je specifična i po svojim ranijim
restauratorskim intervencijama koje su izazvale mnoge polemike u pronalaženju
optimalnih rješenja za predmetnu restauraciju i konzervaciju koja je dovršena
2014. godine.
Statut grada Pule Šetić, Sanja
Vjesnik Istarskog arhiva,
11/2019, Volume:
26, Issue:
2019
Journal Article, Paper
Open access
U ovom radu obavljen je detaljan vizualni pregled mehaničkih i fizikalno-kemijskih oštećenja koja su uočljiva na iluminaciji. Na općoj razini motiva koje prikazuju minijature iščitan je stil koji je ...rađen u duhu sjeverno-talijanskog quattrocenta i pokazuje karakteristike ferarske sitnoslikarske škole s mletačkim utjecajem. Poseban osvrt posvećen je motivu grba i liku unutar medaljona na foliju 6v, što je dovelo do pretpostavke da je mogući naručitelj kodeksa mletački dužd Agostino Barbarigo. S obzirom na utvrđeni stil, posebno kod izrade ukrasnoga floralnog okvira i minijatura slova, uočena je sličnost s drugim minijaturama istoga razdoblja i geografskoga podrijetla te je na osnovu novijih istraživanja minijature pretpostavljena mogućnost da je iluminacija rađena u venecijanskoj radionici Maestra di Pica. Da bi se provjerila ova pretpostavka, upućeno je pismo stručnjaku za ovo područje, gospođi Lilian Armstrong, koja je to potvrdila. No, skrenula je pozornost na figuralni dio iluminacije te sugerirala da se ovdje najvjerojatnije radi o Benedettu Bordoneu, cijenjenom venecijanskom minijaturistu toga vremena. Daljnjim istraživanjem pronađene su fotografije minijatura na foliju 6v, 7r i 94r snimljene 1909., a objavljene 1911. godine. Fotografije su iznimno značajne jer su nastale u razdoblju prije restauracije u Veneciji 1936. godine. Nakon toga učinjena je vizualna usporedba sadašnjega stanja mehaničkih oštećenja sa stanjem koje je zabilježeno na ovim fotografijama te je utvrđeno da je došlo do daljnjega mehaničkog oštećivanja boje i pergamene. Na skenovima koji su snimljeni za potrebe monografije Pulski statut / Statuta Polae 2000. godine nisu vidljive razlike u mehaničkim oštećenjima boje u odnosu na današnje stanje, dok za fizikalno-kemijska oštećenja nije obavljena usporedba zbog nerealna tonaliteta boja na skenovima iz ovoga razdoblja. Nakon fotografiranja iluminacije pod kosim svjetlom, uz pregled literature o renesansnim pigmentima, izvršena je vizualna identifikacija pigmenata koji su upotrijebljeni za izradu minijatura i tinte. Dobar je dio identifikacije prepušten daljnjim analizama, ali je utvrđena diskoloracija azurita, malahita i kobaltnoga pigmenta što je temeljna dijagnoza koja ukazuje na potrebu stabilizacije ovih pigmenata restauratorsko-konzervatorskim postupkom. Rekonstrukcija slikanoga dijela nije uputna zbog oštećenja pergamene i prevelikoga zadiranja u izvornost iluminacije jer je velika površina koja obuhvaća nedostatak boje. Zbog teškoća u opisivanju ovako složenih mehaničkih oštećenja pokazalo se da je fotografija nezamjenjiv dokument kojim se može ostvariti uvid u stanje minijatura u trenutku snimanja. Pokazala se također kao jedini prihvatljiv način zaštitnoga snimanja ovakve vrste arhivskoga gradiva.
A detailed visual inspection of the mechanical and physico-chemical damage observed on the illumination is published in this paper. At the general level of the motifs represented in the miniatures, a style bearing the spirit of the North-Italian quattrocento can be seen, showing the characteristics of a Ferrara school of miniature painting with Venetian influence. Special attention is given to the motif of the coat of arms and to the figure inside the locket on folio 6v, which led to the assumption that the codex was possibly commisioned by the Venetian Doge Agostino Barbarigo. Given the established style, especially in the making of the decorative floral frame and letter miniatures, similarities were observed with other miniatures of the same period and geographical origin, so that, based on recent studies of miniatures, it was assumed that the illumination was made in the Venetian workshop of Maestro di Pica. To verify this assumption, a letter was sent to an expert in the field, Mrs. Lilian Armstrong, who confirmed it. However, she drew attention to the figural part of the illumination and suggested that it was probably the work of Benedetto Bordone, an esteemed Venetian miniaturist of the time. Further research led to the discovery of photographs of miniatures on folios 6v, 7r and 94r taken in 1909 and published in 1911. The photographs are extremely significant because they were created before the 1936 restoration in Venice. Subsequently, a visual comparison of the present state of mechanical damage with the condition recorded in these photographs was made and it was determined that further mechanical damage to the paint and parchment had occurred. The scans taken in 2000 when the monograph Pulski statut / Statuta Polae (The Statute of Pula) was produced, show no difference in the mechanical damage to the paint compared to the present state, while no comparison was made regarding the physico-chemical damage due to the unrealistic tonality of the colours on the scans from that period. After taking a set of photographs of the illumination under angled light, following a review of the literature on the Renaissance pigments, a visual identification of the pigments used to make miniatures and ink was made. A greater part of the identification has been left to further analyses, however the discoloration of azurite, malachite and cobalt pigments was identified, which is the basic diagnosis that indicates the need for stabilization of these pigments through the restoration and conservation processes. The reconstruction of the painted part is not advisable due to the damage of the parchment and the excessive intrusion into the originality of the illumination, since the surface showing lack of paint is large. Due to the difficulty in describing such complex mechanical damage, it has been proven that a photograph is an irreplaceable document that can be used to view the state of miniatures at the time of recording. It has also proven to be the only acceptable way of permanently recording this kind of archival material.
Nel presente lavoro è stata eseguita un’accurata ispezione visiva dei danni meccanici nonché fisici e chimici evidenti sull’illuminazione. Al livello generale dei motivi raffigurati nelle miniature è stato individuato lo stile appartenente allo spirito del quattrocento caratteristico dell’Italia settentrionale e dimostra le caratteristiche della scuola di miniatura ferrarese con l’influsso veneziano. Un particolare riferimento è stato dedicato al motivo dello stemma e alla figura all’interno del medaglione sul foglio 6v il che ha portato all’ipotesi che il possibile committente del codice fosse stato il doge di Venezia, Agostino Barbarigo. Considerando lo stile stabilito, in particolare nella creazione della cornice ornamentata floreale e della miniatura delle lettere, è stata rilevata l’assomiglianza con altre miniature della stessa epoca e della stessa origine geografica e, in base agli studi recenti della miniatura si suppone che l’illuminazione sia stata creata nella bottega veneziana di Maestro di Pico. Per poter verificare quest’ ipotesi, è stata inviata una lettera ad un’ esperta in questo campo, alla signora Lilian Armstrong che lo ha confermato. Tuttavia però, lei ha richiamato l’attenzione sulla parte figurativa dell’illuminazione suggerendo che qui potrebbe trattarsi di Benedetto Bordone, stimato miniatore veneziano dell’epoca. Nelle successive ricerche furono ritrovate le fotografie di miniature sul foglio 6v, 7r e 94r scattate nel 1909 e pubblicate nel 1911. Le fotografie hanno un’enorme importanza dato che risalgono al periodo antecedente al restauro a Venezia nel 1936. Successivamente è stata effettuata una comparazione visiva dello stato attuale dei danni meccanici con lo stato registrato sulle foto ed è stato stabilito che in seguito ci sono stati altri danneggiamenti meccanici del colore e della pergamena. Sugli scan fatti per la monografia Statuto di Pola/ Statuta Polae nel 2000, non sono state evidenziate le differenze dei danni meccanici al colore paragonandoli con lo stato attuale, mentre per i danni fisici e chimici non è stata effettuata la comparazione per via delle tonalità irreali dei colori sugli scan di quel periodo. Dopo aver fotografato l’illuminazione con la luce inclinata e dopo aver esaminato la letteratura sui pigmenti del Rinascimento, è stata effettuata l’identificazione visuale dei pigmenti utilizzati per ceare miniature e inchiostro. Una buona parte dell’identificazione è stata affidata alle analisi successive ed è stata individuata una decolorazione di azzurrite, malachite e di pigmento di cobalto che sarebbe la diagnosi fondamentale che segnala la necessità di stabilizzare questi pigmenti con un intervento di restauro e conservazione. La ricostruzione della parte pittorica non è consigliabile a causa del danno alla pergamena e per via dell’invasione eccessiva nella originalità dell’illuminazione poiché si tratta di un’ ampia superficie interessata dalla mancanza del colore. Per via delle difficoltà nella descrizione dei danni meccanici cosi complessi è stato dimostrato che la fotografia rappresenta un documento insostituibile che può rendere possibile la visione dello stato delle miniature nel momento della realizzazione della fotografia. Inoltre, risulta come unico modo accettabile della registrazione protettiva di questo tipo del materiale archivistico.
Zaštita, pohrana i izlaganje predmeta od kože i pergamenta usko je povezana s konzervacijom, točnije s preventivnom zaštitom kulturne materijalne baštine. Vlasnik zbirkā s gradivom i umjetninama od
...uporabne kože i pergamenta često se mora prilagoditi situaciji te naći kompromisna rješenja kako bi se osigurala najbolja moguća zaštita predmeta uzevši u obzir mogućnosti i potrebe same ustanove. Preventivna zaštita obuhvaća adekvatno rukovanje, izlaganje, pohranu, pakiranje, uporabu i transport predmeta.
U članku se donosi opis konzervatorsko-restauratorskih radova na kamenoj fontani u Strossmayerovu parku u Splitu s početka 20. stoljeća. Park i fontana važan su dio grada zbog svoje očuvanosti ...izvornih elemenata i gabarita.
U članku se donosi opis konzervatorsko-restauratorskih zahvata na brončanoj skulpturi Grgura Ninskog u Splitu, autora Ivana Meštrovića. Članak obuhvaća kratki povijesni pregled te sve faze ...konzervatorsko-restauratorskih zahvata provedenih u studenome 2020. godine, s pregledom prijašnjih istražnih i provedenih konzervatorsko-restauratorskih radova.
Erozija tla jedna je od najistaknutijih geomorfoloških opasnosti koja prijeti održivosti okoliša u obalnoj regiji zapadne Sirije. Trenutni ratni uvjeti u Siriji doveli su do nedostatka terenskih ...podataka i mjerenja vezanih za procjenu erozije tla. Kartiranje prostorne distribucije potencijalne erozije tla osnovni je korak u provedbi postupaka očuvanja tla uglavnom u riječnim slivovima. Ovaj rad ima za cilj provesti sveobuhvatnu procjenu ozbiljnosti erozije tla korištenjem revidirane univerzalne jednadžbe gubitka tla (RUSLE) i podataka daljinske detekcije (RS) u okolišu geografskog informacijskog sustava (GIS) u cijelom slivu rijeke Al-Qshish. Kvantitativno gledano, godišnja stopa erozije tla u istraživanom bazenu iznosila je 81,1 t ha−1 godina−1 s prostornim prosjekom od 55,2 t ha−1 godina−1. Prostorno, izrađena je karta rizika od erozije tla s razvrstavanjem u pet osjetljivih zona: vrlo niska (41 %), niska (40,5 %), umjerena (8,9 %), visoka (5,4 %) i vrlo visoka (4,2 %). Sadašnja studija dala je pouzdanu procjenu stopa gubitka tla i klasifikaciju područja osjetljivih na eroziju unutar istraživanog bazena. Na te se rezultate može osloniti za stvaranje mjera za održavanje područja s visokom i vrlo visokom osjetljivošću tla na eroziju u trenutnim ratnim uvjetima.
PDF
