Analize človeških tkiv iz arheoloških kontekstov pomembno pripomorejo k razumevanju posameznikov in družb v preteklosti. Na primeru četvernega groba 336–339 s poznoantičnega grobišča Bled – ...Pristava predstavljamo potek in rezultate celostne interdisciplinarne raziskave, ki združuje nekaj pri raziskovanju skeletnih tkiv najpogosteje izvedenih analiz, rezultate teh pa povezujemo v širši arheološki in zgodovinski kontekst. Na podlagi zbranih podatkov je mogoče sklepati, da so bili štirje pokojniki, oče s hčerama in sinom, v skupni grob položeni sočasno in premišljeno, morda zaradi posebnih okoliščin ob smrti. Grobni pridatki postavijo kontekst v sredino 6. st., radiokarbonsko datiranje pa v čas 5. in prve polovice 6. st. Analize stabilnih izotopov kažejo nihanja v prehrani skozi različna življenjska obdobja, povezana s spremembo prehrane in fiziološkim stresom. Rezultati interdisciplinarne študije, izvedene na posmrtnih ostankih štirih oseb, prikazujejo, kako se različne analize dopolnjujejo in/ali med seboj potrjujejo, kako velik je njihov domet pri razumevanju življenja in smrti obravnavanih oseb ter kakšen je njihov potencial za razumevanje življenja celotnih skupnosti v določenih zgodovinskih obdobjih.
Prispevek predstavlja dognanja interdisciplinarne raziskave človeških kostnih ostankov, odkritih leta 2011 na grobišču iz starejše železne dobe na Cesti Borisa Kidriča v Zagorju ob Savi. ...Študija je del obsežnejšega projekta osteoloških in izotopskih analiz kostnih ostankov iz bronaste in železne dobe (14–4. st. pr. n. št.) z območij Slovenije in Hrvaške.
Osteološka raziskava šestih oseb je pokazala, da gre za ostanke enega mlajšega odraslega moškega, enega zrelega odraslega moškega in dveh zrelih odraslih žensk ter dveh otrok nedoločljivega spola. Pri vseh šestih osebah so bile na kolagenu, pridobljenem iz kosti in/ali dentina, opravljene analize stabilnih izotopov ogljika in dušika. Na podlagi rezultatov lahko pri vseh osebah sklepamo na kopensko prehrano, ki vključuje živalske proteine (meso in/ali mlečne izdelke) in rastlinske sestavine tako iz rastlin C3 kot C4.
Cercetările arheologice din situl de la Grumăzeşti – Deleni din nordul României, realizate între 1968 și 1978, au pus în evidența existența unor resturi osteologice umane de la cel puțin trei ...indivizi. Primul dintre aceștia, M1, era reprezentat de un schelet în conexiune anatomică, descoperit în poziția chircit pe partea stângă. Resturile fragmentare atribuite altor doi indivizi (denumite în acest articol M2/ 1– 2, un adult și un juvenil) provin dintr-un context diferit, fiind interpretate de autorul cercetării arheologice, S. Marinescu-Bîlcu drept un mormânt deranjat de o amenajare ulterioară. Lucrarea de față face o analiză descriptivă a stării de conservare a resturilor osteologice, determinarea vârstei, sexului și staturii, precum și a patologiilor identificate pe resturile osteologice prezente. Analiza antropologică este însoțită de o discuție asupra datelor de radiocarbon realizate pe probe prelevate de la M1 și două erbivore de talie mare. Pentru M1 au fost realizat și studiului izotopilor stabili de C și N.
Human skeletal remains of at least three individuals were unearthed during excavations at the Early Neolithic site of Grumăzeşti – Deleni in northeast Romania (Moldova region) between 1968 and 1978. They comprise the articulated skeleton of an adult buried in a crouched position (M1), and the disarticulated remains of another adult and a juvenile found together in another part of the site and interpreted by the principal excavator, S. Marinescu-Bîlcu, as a disturbed burial (referred to here as M2/ 1– 2). The human remains are described and analysed in terms of state of preservation, age-at-death, sex, stature and pathology. Results of radiocarbon dating and carbon and nitrogen stable isotope analysis of bone collagen from M1 and radiocarbon dates on herbivore bones from the site are presented and discussed.
This article presents the use of natural abundance stable isotope (hydrogen, carbon, nitrogen, oxygen, chlorine) analysis data as a tool for providing important information about the origin of ...contaminants, the contribution of different sources to a multi-source plume, characterisation of their complex transport (rate and mechanisms) and for evaluating the success of contaminated site remediation. Isotopic signatures of contaminants are useful tracers of their sources, while isotopic fractionation can be used to quantitatively assess the progress of an environmental process such as biodegradation. This new isotopic approach is reliable and can offer more information than traditional techniques in pollutant migration studies, particularly after waste disposal. During biological degradation of any organic compound, molecules containing lighter isotopes are degraded, and the portion of heavier isotopes in the substrate is increased, identifying specific microbial roles in biogeochemical cycling. Since isotopic fractionation is proportional to degradation, depending on the type of contamination, a microbial degradation of 50% to 99% of the initial concentration can be quantified using isotope ratio measurements.
Cilj ovog rada je da se prikaže korištenje podataka analize prirodne obilnosti stabilnih izotopa (vodika, ugljika, dušika, kisika i klora) kao alata za dobivanje važnih informacija o porijeklu onečišćujućih tvari, doprinosu različitih multikomponentnih onečišćivača, karakterizaciji njihova kompleksnog transporta (brzine i mehanizma) i praćenja uspjeha remedijacije onečišćenih mjesta. Izotopski sadržaji onečišćujućih tvari koriste se kao traseri za određivanje njihovih izvora, dok se izotopsko frakcioniranje može iskoristiti za kvantitativnu procjenu toka procesa kao što je biodegradacija. Takav nov izotopski pristup je pouzdan i nudi više informacija od tradicionalnih tehnika kontrole putovanja onečišćivala, napose nakon odlaganja opasnog otpada na zemljištu. Za vrijeme biodegradacije nekog organskog spoje molekule koje sadržavaju lake izotope lakše se degradiraju, a dio težih izotopa u supstratu se povećava, što upućuje na mikrobiološku ulogu u biokemijskom ciklusu. Kako je izotopsko frakcioniranje proporcionalno degradaciji zavisno od tipa onečišćenja, korištenjem podataka mjerenja izotopskih odnosa može se procijeniti mikrobiološka degradacija od 50 % do 99 % od početne koncentracije.
Cilj ovog rada je da se prikaže korištenje podataka analize prirodne obilnosti stabilnih izotopa (vodika, ugljika, dušika, kisika i klora) kao alata za dobivanje važnih informacija o porijeklu ...onečišćujućih tvari, doprinosu različitih multikomponentnih onečišćivača, karakterizaciji njihova kompleksnog transporta (brzine i mehanizma) i praćenja uspjeha remedijacije onečišćenih mjesta. Izotopski sadržaji onečišćujućih tvari koriste se kao traseri za određivanje njihovih izvora, dok se izotopsko frakcioniranje može iskoristiti za kvantitativnu procjenu toka procesa kao što je biodegradacija. Takav nov izotopski pristup je pouzdan i nudi više informacija od tradicionalnih tehnika kontrole putovanja onečišćivala, napose nakon odlaganja opasnog otpada na zemljištu. Za vrijeme biodegradacije nekog organskog spoje molekule koje sadržavaju lake izotope lakše se degradiraju, a dio težih izotopa u supstratu se povećava, što upućuje na mikrobiološku ulogu u biokemijskom ciklusu. Kako je izotopsko frakcioniranje proporcionalno degradaciji zavisno od tipa onečišćenja, korištenjem podataka mjerenja izotopskih odnosa može se procijeniti mikrobiološka degradacija od 50 % do 99 % od početne koncentracije.
Raznolikost procesa koji se odvijaju unutar vadozne zone pri padinskim agroekosustavima čini procjenu dinamike vode izazovnom. Ovaj rad predstavlja prvi uvid u rezultate volumetrijskoga sadržaja ...vode, granulometrijskoga sastava tla, meteoroloških podataka te izotopni sastav oborina i vode u tlu istraživanih u sklopu projekta SUPREHILL, to jest njegova opservatorija. Glavni ciljevi ovoga rada vezani su za procjenu podrijetla vode u tlu padinskoga vinograda, ali i za procjenu dubine do koje se oborine infiltriraju te gdje je moguća pojava preferencijalnoga toka. Za navedenu svrhu korišteni su hidrometeorološki podatci, granulometrijski sastav tla te stabilni izotopi vodika (δ2H) i kisika (δ18O) iz oborina te iz uzorkovane vode iz tla. Rezultati upućuju na postojanje različitoga izotopnog potpisa u vodi u tlu, što sugerira različite obrasce infiltracije na istraživanome području. Također, rezultati pokazuju da sustavi za površinsko i podzemno otjecanje te većina pasivnih lizimetara reagiraju na oborine, dok odaziv usisnih sondi instaliranih na većim dubinama nije očit. Navedeno odgovara rezultatima koji se odnose na varijaciju sadržaja vode u tlu na različitim dubinama. Svi rezultati upućuju na mogućnost postojanja slabije propusnoga sloja na približno 60 cm dubine. Nadalje, preferencijalni tok vode, ako postoji, prema ovim saznanjima može se očekivati do dubine od 80 cm. Očekuje se da će dugoročno praćenje podataka putem uspostavljene senzorske mreže u SUPREHILL opservatoriju preciznije definirati ponašanje vode u tlu i postojanje preferencijalnoga toka vode.
Radnici koji su izloženi riziku od izloženosti spojevima s uranijem trebaju se pratiti i njihova unutrašnja izloženost mjeriti pomoću očekivane efektivne doze E(50) izražene u mSv. Uranij se može ...kvantificirati u mokraći čak i pri vrlo niskim razinama aktivnosti pomoću bioesejnih metoda in vitro. Najčešća metoda koja se rabi u internoj dozimetriji za praćenje/nadziranje razina radionuklida koji emitiraju alfa-čestice jest alfa-spektrometrija. Njome se identificiraju izotopi i može otkriti nisku minimalnu aktivnost (engl. minimum detectable activity, MDA) (≤0.50 mBq po uzorku). Ovdje donosimo rezultate petogodišnjega praćenja radnika izloženih uraniju u španjolskoj tvornici sastojaka za nuklearno gorivo Juzbado, u kojoj se sastojci obogaćuju izotopom 235U do udjela od 5 %. Pratilo se oko 100 radnika na godinu, a većina njih je radila u tvornici više od deset godina prije nego što je uveden program praćenja. Ukupno je u pet godina analizirano gotovo 550 uzoraka mokraće oko 200 radnika. Dobiveni rezultati upućuju na to da su radnici dobro zaštićeni od izloženosti uraniju udisanjem te da je kronični unos uranija u tvornici na prihvatljivo niskoj razini.
În sala de expoziție a Parcului Stalin s-a deschis cel de-al II-lea pavilion de mostre de larg consum în prezența lui Alexandru Bârlădeanu și a lui Gogu Rădulescu; La Brazi se construiește un mare ...combinat petrochimic; Noua secție de medicină nucleară di
Nitrati predstavljaju jedno od glavnih onečišćivala podzemne vode u svijetu. U podzemnoj vodi zagrebačkoga vodonosnika okarakterizirani su kao jedna od pet glavnih grupa onečišćivala. Smanjenje ...koncentracije određenog onečišćivala najviše ovisi o definiranju njegovog podrijetla. Za potrebe određivanja podrijetla nitrata i povezanih geokemijskih procesa u podzemnoj vodi zagrebačkoga vodonosnika korištene su razne geokemijske i statističke metode. U okviru geokemijskih metoda određeni su stabilni izotopi kisika i vodika iz vode, te dušika i kisika iz nitrata. Također, napravljena je analiza molarnih omjera nitrata s kloridima, natrijem i kalijem. U okviru statističkih metoda korištene su korelacijske i multivarijatne statističke analize. Većina analiza napravljena je na dostupnim povijesnim kemijskim analizama podzemne vode, te na podacima izmjerenima u podzemnoj vodi i rijeci Savi uzorkovanoj za potrebe ovog rada. Stabilni izotopi vode pokazali su kako je podzemna voda izotopno najsličnija rijeci Savi i oborini iz Ljubljane. Interpretacijom rezultata stabilnih izotopa kisika i dušika iz nitrata utvrđeno je kako je podrijetlo nitrata za vrijeme uzorkovanja podzemne vode bilo organsko. Kao glavni izvori onečišćenja izdvojeni su otpadne vode i organsko gnojivo. Također, rezultati upućuju na to da denitrifikacija predstavlja zanemariv proces koji se odvijao u podzemnoj vodi zagrebačkoga aluvijalnog vodonosnika za vrijeme uzorkovanja. Korelacijske analize pokazale su kako kloridi i natrij predstavljaju vrlo bitne parametre u proučavanju podrijetla nitrata. Korištenje multivarijatnih statističkih analiza omogućilo je izdvajanje parametara koje su mogu koristiti kao pokazatelji antropogenog utjecaja. Također, korištenjem klaster analize određeni su piezometri na kojima glavni izvor onečišćenja predstavljaju otpadne vode, odnosno organsko gnojivo. Pritom se proučavanje molarnih omjera, prvenstveno nitrata i kalija, pokazalo kao ključno. Utvrđeno je kako se stabilni izotopi dušika i kisika iz nitrata, u kombinaciji s analizom molarnih omjera, mogu vrlo učinkovito koristiti u procjeni podrijetla nitrata na području zagrebačkoga vodonosnika. Osim toga, korelacijske i multivarijatne statističke analize pokazale su kako stabilnost i transformacija nitrata na promatranom području ovisi o koncentracijama otopljenoga kisika. Također, rezultati upućuju na to da se dušik u podzemnu vodu zagrebačkoga vodonosnika u velikim količinama unosi u obliku amonij iona nakon čega se nitrifikacijom pretvara u nitrate, što se slaže i sa izračunatim vrijednostima intervala karakterističnog za nitrifikaciju dušikovih spojeva. Trendovi su izračunati pomoću linearne regresije na četiri razine zajedno s njihovim intervalima pouzdanosti i predviđanja. Analiza
trendova nitrata utvrdila je postojanje statistički značajnih silaznih trendova koncentracija nitrata, osim u priljevnom području crpilišta Petruševec te Sašnjak i Žitnjak, na kojima su utvrđeni statistički značajni, uzlazni trendovi.
Nitrates present one of the major groundwater contaminants in the world. In the groundwater of Zagreb aquifer they are characterized as one of the five main groups of contaminants. The most important thing associated with decrease of contaminant concentration is the definition of its origin. Various geochemical and statistical methods have been used for the determination of nitrates origin and related geochemical processes in the Zagreb aquifer. Within geochemical methods, water stable isotopes and nitrate stable isotopes were calculated on sampled river and groundwater. Sava River and groundwater was sampled in the period from November 2015 to October 2016. Sampling was preliminarily performed on 56 observation wells, after which 30 observation wells were selected for monitoring of nitrate stable isotopes in time. Molar ratios of nitrate and chlorides, nitrate and sodium, and nitrate and potassium were calculated for both historical groundwater chemical analysis and for chemical analysis conducted on sampled river and groundwater. Correlation and multivariate statistical analysis have been used within statistical methods. All of the statistical analysis were done on historical groundwater quality data as well as on data measured on sampled river and groundwater. Historical data analysis of nitrate concentrations showed that there are two main areas of Zagreb aquifer where elevated nitrate concentrations have been identified. One area is located on the left bank of the Sava River, in the dominantly urban area, while other is located on the right bank, in the dominantly rural area, where agricultural activity is also present. Water stable isotopes showed that groundwater is isotopically most similar to Sava River and precipitation from Ljubljana, and least to the precipitation that falls in the area of Zagreb aquifer. Interpretation of nitrates stable isotopes showed that nitrate origin within the sampling period was organic. Wastewater and manure have been recognized as main sources of nitrate contamination. Comparison of δ15N-NO3- with nitrate concentrations, as well the values of calculated enrichment factors, suggest that denitrification is a negligible process that takes place in alluvial part of Zagreb aquifer. Results also suggest that nitrogen in Zagreb aquifer is in large extent introduced in the form of ammonium ions, after which is transformed to nitrates by nitrification. This assumption is supported by the calculated interval of δ18O-NO3- characteristic for nitrification of organic nitrogen compounds. Correlation analysis showed that chloride and sodium concentrations present very important parameters in study of nitrate origin. Factor and cluster analysis conducted on chemical analysis data showed that chlorides, sulphates, sodium and potassium present variables that can be used as main indicators of anthropogenic influence on groundwater
quality in the Zagreb aquifer. The use of cluster analysis allowed the definition of observation wells where nitrates concentrations were mostly related to wastewater or manure. Four clusters of observation wells were defined based on nitrate, chlorides, sulphates, sodium and potassium concentrations, values of stable nitrate isotopes and molar ratios of nitrates to all other used ions. For observation wells in three clusters wastewater was defined as main source of contamination. In that sense the study of the molar ratios, especially nitrate and potassium, was found to be crucial. Groundwater from observation wells were manure was identified as main source of contamination had the highest molar ratios and lowest δ15N-NO3- values. It has been concluded that investigation of molar ratios, in combination with nitrate stable isotopes, can be very effectively used in estimation of nitrate origin in groundwater of Zagreb aquifer. In addition, correlation and multivariate statistical analysis have shown that nitrates present parameter whose stability and transformation in the groundwater of Zagreb aquifer is basically dependent on the dissolved oxygen concentrations. The nitrate trend analysis established the existence of statistically significant decreasing trends of nitrate concentrations, except in Petruševec and Sašnjak and Žitnjak well field influence area. It has been shown that evaluation of nitrate trends in different levels, in combination with confidence and prediction intervals, can provide more realistic insight in areas where nitrates contamination occurs. Also, it has been concluded that linear regression presents appropriate method for estimation of nitrate trends.
Nitrati predstavljaju jedno od glavnih onečišćivala podzemne vode u svijetu. U podzemnoj vodi zagrebačkoga vodonosnika okarakterizirani su kao jedna od pet glavnih grupa onečišćivala. Smanjenje koncentracije određenog onečišćivala najviše ovisi o definiranju njegovog podrijetla. Za potrebe određivanja podrijetla nitrata i povezanih geokemijskih procesa u podzemnoj vodi zagrebačkoga vodonosnika korištene su razne geokemijske i statističke metode. U okviru geokemijskih metoda određeni su stabilni izotopi kisika i vodika iz vode, te dušika i kisika iz nitrata. Također, napravljena je analiza molarnih omjera nitrata s kloridima, natrijem i kalijem. U okviru statističkih metoda korištene su korelacijske i multivarijatne statističke analize. Većina analiza napravljena je na dostupnim povijesnim kemijskim analizama podzemne vode, te na podacima izmjerenima u podzemnoj vodi i rijeci Savi uzorkovanoj za potrebe ovog rada. Stabilni izotopi vode pokazali su kako je podzemna voda izotopno najsličnija rijeci Savi i oborini iz Ljubljane. Interpretacijom rezultata stabilnih izotopa kisika i dušika iz nitrata utvrđeno je kako je podrijetlo nitrata za vrijeme uzorkovanja podzemne vode bilo organsko. Kao glavni izvori onečišćenja izdvojeni su otpadne vode i organsko gnojivo. Također, rezultati upućuju na to da denitrifikacija predstavlja zanemariv proces koji se odvijao u podzemnoj vodi zagrebačkoga aluvijalnog vodonosnika za vrijeme uzorkovanja. Korelacijske analize pokazale su kako kloridi i natrij predstavljaju vrlo bitne parametre u proučavanju podrijetla nitrata. Korištenje multivarijatnih statističkih analiza omogućilo je izdvajanje parametara koje su mogu koristiti kao pokazatelji antropogenog utjecaja. Također, korištenjem klaster analize određeni su piezometri na kojima glavni izvor onečišćenja predstavljaju otpadne vode, odnosno organsko gnojivo. Pritom se proučavanje molarnih omjera, prvenstveno nitrata i kalija, pokazalo kao ključno. Utvrđeno je kako se stabilni izotopi dušika i kisika iz nitrata, u kombinaciji s analizom molarnih omjera, mogu vrlo učinkovito koristiti u procjeni podrijetla nitrata na području zagrebačkoga vodonosnika. Osim toga, korelacijske i multivarijatne statističke analize pokazale su kako stabilnost i transformacija nitrata na promatranom području ovisi o koncentracijama otopljenoga kisika. Također, rezultati upućuju na to da
PDF
