Hagiotoponimi na istarskim gradinama Buršić-Matijašić, Klara
Miscellanea Hadriatica et Mediterranea,
12/2017, Letnik:
4, Številka:
1
Journal Article, Paper
Recenzirano
Odprti dostop
Mjesna imena odraz su izgleda prostora, gospodarstva, povijesnog razvitka te društvenih odnosa. Ona govore o slojevitosti naseljavanja određenog teritorija. Tijekom brončanog i željeznog doba u ...Istri, osim pećina, glavni oblik naselja bile su gradine kojih je kartirano oko 450, od kojih čak 85 ili 19 % nose svetačka imena. Na temelju terenskih istraživanja te korištenja podataka s povijesnih i suvremenih topografskih karata napravljen je detaljni razmještaj toponima i analiza njihove rasprostranjenosti s obzirom na dva fizička prostora, more i kopno, i dva jezična prostora, hrvatski i talijanski. Crkvice ili njihovi ostatci, ili samo toponimi sa svetačkim imenom, pokazuju kontinuitet života na određenom mjestu, kao i sigurnost koju su jamčile unutar svojih zidova. Najučestaliji hagiotoponim jest Sveta Marija i sve njezine inačice (Sveta Marina).
U članku su prikazani rezultati sustavnih arheoloških istraživanja obrambenog sustava na gradini Monkodonja u razdoblju između 1997. i 2008. Pojedine karakteristike gradnje i promjene u gradnji, ...posebno ulaza, uspoređene su s drugim brončanodobnim gradinama na području Istre, kao i na području istočnog Sredozemlja. Predloženi su mogući uzroci kao i datacije promjena u gradnji bedema i vrata naselja u skladu s pojavom novog naoružanja, a samim time i s promjenama u načinu ratovanja.
Forma i dekoracija spremnika za svetačke moći, njihov smještaj unutar crkve i kontekst njihova nalaza od iznimnog su značenja za razumijevanje običaja pohranjivanja i štovanja relikvija, kao i ...shvaćanje njihove simboličke uloge za uspostavu i organizaciju liturgijskog prostora. U ovoj ćemo kratkoj komparativnoj studiji stoga razmotriti ranokršćanske kamene relikvijare pronađene na području od Istre (Pula, Samager), preko Kvarnera (Rab, Cres), do srednje Dalmacije (Split, Brač), sagledavajući ih u kontekstu pozamašnog korpusa nama poznatih predmeta slične namjene pronađenih diljem kasnoantičkog svijeta, kako bismo neke od prepoznatih i problematiziranih praksi čuvanja i štovanja relikvija tijekom ranokršćanskog razdoblja predočili i protumačili na reprezentativnim primjerima pronađenim u istočnojadranskom priobalju.
The article presents about 70 marginal notes in Glagolitic liturgical codices from Beram, a place not far from Pazin in Istria, which are worthy of historiographical attention and originate from the ...mid-15th to the early 17th century. All of them, except one, are written in the Glagolitic script in the Croatian language. Beram was a parish in the Habsburg part of the Diocese of Poreč, a commune (rural municipality) and Städtl (town) in the Principality of Pazin and one of the most important places of Glagolitic culture. The notes were written consciously and spontaneously on the margins of liturgical codices and provide valuable information not only on local, but also generally on social, economic, and church history. The events recorded in the marginal notes are here presented in chronological order, with interpretation, and some of their authors are singled out, including those who became known in the history of Croatian literacy. The original records, following the “great history” from a marginal position, primarily speak about the consequences of certain circumstances and events (wars, robberies, epidemics, climate changes, etc.) on the everyday life of their authors. They are often like pictures from genre painting (peinture de genre), because they talk about people of modest background and their everyday life. Local ecclesiastical and secular dignitaries discuss the beginning of a new war between the Habsburg Monarchy and the Republic of Venice while drinking quality wine, an elderly priest becomes homeless in the whirlwind of war, and a student, satisfied with his school progress, casually writes that the harvest was good that year in Istria. The chronographic marginalia from Beram are therefore an excellent building material for a historiographical presentation of everyday life.
The aim of this research was to produce a georeferenced map of habitats of the Protected Landscape of Donji Kamenjak (Istria, Croatia). There were found 20 habitat types according to the National ...Classification of Habitats with the corresponding codes. The presence of habitat types and vegetation was determined on the basis of characteristic and dominant species. On a relatively small area, a large number of plant communities were found. The vegetation is represented mainly by coastal evergreen forests and maquis with Juniperus oxycedrus L, Pinus halepensis Mill., Quercus ilex L, Erica arborea L and the eastern Adriatic shrubby habitats of Cisto-Ericetalia Horvatic 1958. A total of 76.49 ha was identified as belonging to Natura 2000 ecological network habitats, representing 18.78% of the total area of Donji Kamenjak. These are mainly rocky pastures of the Chrysopogoni-Euphorbietum nicaeensis Horvatic (1956) 1958 plant community, dominated by heliophilous plants which significantly enrich plant and landscape diversity. However, these are endangered habitats due to the abandonment of traditional system of sheep farming causing the occurrence of different succession stages and the development of the maquis and forests, pointing out the remarkable importance of traditional systems in biodiversity conservation.
Autor
priređuje i analizira neobjavljenu listinu, izdanu 1386. godine u Dvigradu,
kojom je sklopljen savez između dvigradske komune, nominalno pod jurisdikcijom
akvilejskih patrijarha, i Hugona VIII. ...Devinskog, kapetana susjedne Istarske
grofovije, upravne regije pod vrhovnom vlašću kuće Habsburg. Ističući razne
nedaće koje su pogodile Akvilejski patrijarhat i Markgrofoviju Istru tijekom
zadnjih desetljeća 14. stoljeća, imenovanje je Hugona VIII. kao novoga advokata
(tj. zaštitnika, lat.
advocatus
) Dvigrada interpretirano u svjetlu
jurisdikcijskoga pluraliteta, poroznih granica istarskoga srednjovjekovlja i,
najvažnije, recipročne naravi odnosa između gospodara i podanika. Autor
zaključuje da je novoutemeljeni savez bio prvenstveno motiviran nemoći
tadašnjih istarskih markgrofova da svojim podanicima pruže primjerenu vojnu
zaštitu, pogotovo u kontekstu tradicionalnih graničnih sporova između podanika
akvilejske Crkve s jedne i Istarske grofovije s druge strane. Štoviše, kako je
Akvilejski patrijarhat potonuo u građanski rat, koji je suprotstavio promletački
tabor na čelu s Udinama protiv propadovanskoga, koji su vodili
de iure
patrijarh Filip d’Alençon i Čedad, Hugon VIII. Devinski postao je jedan od
najmoćnijih regionalnih vlastodržaca. Istovremeno, tadašnji istarski markgrof,
Dujam od Castella, otvoreno je podržavao promletački front te mu je stoga zakoniti
patrijarh d’Alençon osporavao legitimitet ureda; Hugon VIII., s druge strane,
ostao je službeno neutralan u ovom sukobu, ali je prešutno podržavao propadovanski
savez, postajući
de facto
neprijatelj istarskoga markgrofa Dujma,
de
iure
gospodara Dvigrada. Upravo je u tom kontekstu neprijateljstva, krize i
neizvjesnosti građanskoga rata dvigradska komuna, na čije su teritorije
najvjerojatnije pljačkaški upadali podanici Pazinske knežije uz podršku samoga
Hugona VIII., odlučila sklopiti savez sa svojim moćnim susjedom, preferirajući
imenovati tadašnjega kapetana Pazina kao svojega službenog zaštitnika i plaćati
mu godišnji danak (tj. reket), nego ostati vjerna nemoćnoj akvilejskoj Crkvi.
The author edits and analyzes an inedited charter,
issued in Dvigrad in 1386, by which an alliance was forged between the Commune
of Dvigrad, nominally under the jurisdiction of Aquileian patriarchs, and Hugo
VIII of Duino, the captain of the neighboring County of Istria, a
jurisdictional region under the supreme authority of House Habsburg.
Highlighting various calamities that plagued the Patriarchate of Aquileia and
the Margraviate of Istria during the final decades of the 14th
century, the appointment of Hugo VIII as the new guard (Lat.
advocatus
)
of Dvigrad is interpreted in the light of jurisdictional plurality, porous
boundaries of Istrian Middle Ages, and, most importantly, the reciprocal nature
of the lord-subject relationship. The author concludes that the newly forged
alliance was primarily motivated by the inability of the incumbent Istrian
margraves to offer adequate military protection to their subjects, especially
in the context of traditional border disputes between the subjects of the
Church of Aquileia and the subjects of the County of Istria. Moreover, as the
Church of Aquileia plunged into civil war which pitted the pro-Venetian faction
led by Udine against the pro-Paduan faction led by the
de iure
patriarch,
Philip d’Alençon and Cividale, Hugo VIII of Duino emerged as one of the most
powerful regional potentates. At the same time, the incumbent margrave of
Istria, Domnius of Castello, openly supported the pro-Venetian front and as
such the legitimacy of his office was disputed by the lawful patriarch Alençon;
Hugo VIII, on the other hand, remained officially neutral in the conflict, but
he tacitly supported the pro-Paduan alliance, becoming a
de facto
enemy
of Margrave Domnius, the
de iure
lord of Dvigrad. It was in this context
of enmity, crisis, and the uncertainty of civil war that the Commune of
Dvigrad, most probably pillaged by the neighboring subjects of the County of
Pazin backed by Hugo VIII, decided to forge an alliance with their more
powerful neighbor, preferring to constitute the incumbent captain of Pazin as
their official guard and to pay him a new annual tax (i.e. a protection racket)
than to remain faithful to the powerless Church of Aquileia.
L'autore
dispone e analizza un documento inedito, rilasciato nel 1386 a Duecastelli, con
il quale fu stabilita l'alleanza tra il comune di Duecastelli, nominalmente
sotto la giurisdizione dei Patriarchi di Aquileia, e Ugo VIII di Duino,
capitano del vicino Marchesato d'Istria, regione amministrativa sotto
l'autorità suprema della casa d'Asburgo. Sottolineando vari disagi che
colpirono il patriarcato di Aquileia e il Margraviato d'Istria negli ultimi
decenni del XIV secolo, la nomina di Ugo VIII a nuovo avvocato (ovvero
protettore, lat.
advocatus
) di Duecastelli fu interpretata alla luce
della pluralità delle giurisdizioni, dei confini porosi del medioevo istriano
e, la più importante reciprocità del rapporto tra autorità e sudditi. L'autore
conclude che la nuova alleanza stabilita fu motivata soprattutto
dall'incapacità dei margravi istriani di allora nell'offrire una protezione
militare adeguata ai propri sudditi, soprattutto nel contesto delle tradizionali
controversie frontaliere tra i sudditi della Chiesa d'Aquileia da una parte e
il Marchesato d'Istria dall'altra parte. Inoltre, dato che il patriarcato di
Aquileia sprofondò nella guerra civile che vide opporsi la parte pro veneziana,
con a capo Udine, contro quella pro padovana guidata
de iure
dal
patriarca Filippo d’Alençon e Cividale del Friuli, Ugo VIII di Duino diventò
uno dei più potenti sovrani regionali. Contemporaneamente, il margravio
istriano di allora, Doimo di Castello, sosteneva apertamente il fronte pro
veneziano e per quel motivo, il patriarca legittimo d’Alençon, contestava la
legittimità dell'ufficio; Ugo VIII, dall'altra parte rimase ufficialmente
neutrale in quel conflitto, però sostenne tacitamente l'alleanza pro padovana,
diventando
de facto
nemico del
margravio istriano Doimo,
de iure
padrone
di Duecastelli
.
Proprio in quel contesto di ostilità, crisi e
incertezza della guerra civile il comune di Duecastelli, su cui territorio
presumibilmente le invasioni dei rapinatori erano effettuate dai sudditi della
Contea di Pisino con il sostegno di Ugo VIII stesso, decise di stipulare
l'alleanza con il proprio vicino potente, preferendo nominare il capitano di
Pisino di allora a proprio protettore ufficiale e a pagargli il tributo annuale
(ovvero il racket) che rimanere fedele all'impotente Chiesa di Aquileia.
U fokusu ovog rada analiza je osiguranja vinograda. Iako postoje tehnološki načini zaštite vinograda od elementarnih nepogoda, koji su u određenoj mjeri i učinkoviti, osiguranje i nadoknada štete još ...uvijek jedan je od značajnih instrumenata upravljanja rizikom. Tržište poljoprivrednog osiguranja, u Hrvatskoj je nedovoljno razvijeno. Broj zaključenih ugovora poljoprivrednog osiguranja u Hrvatskoj posljednjih godina ipak raste i to uglavnom kao posljedica češćih pojava intenzivnih elementarnih nepogoda, a proračunska sredstva namijenjena za naknadu šteta od elementarnih nepogoda su nedostatna. Cilj rada je ispitati razvijenost tržišta poljoprivrednog osiguranja u Hrvatskoj i ispitati percepcije vinogradara – vinara vezane uz korištenje osiguranja kao instrumenta za upravljanje rizikom u vinogradarstvu. Percepcije vinogradara o korištenju osiguranja kao instrumenta upravljanja rizikom ispitane su anketnim istraživanjem vinogradara u Istri. Rezultati anketnog istraživanja upotpunjeni su i rezultatima intervjua izabranih osiguravajućih društava. Rezultati ankete vinogradara i intervjui osiguravajućih društava pokazuju da se osiguranje vinograda kao instrument za upravljanje rizikom u poljoprivredi ne koristi u dovoljnoj
mjeri. Pritom, osiguravajuća društva ocjenjuju da u Hrvatskoj postoji potražnja za poljoprivrednim osiguranjem, ali da je ona nedovoljna i neproporcionalna broju i veličini nasada.
The focus of this paper is an analyses of vineyards insurance. Though effective technical ways of protecting against natural disasters do exist, nonetheless, insurance and compensation for damages is still one of the most important risk management instruments. In Croatia, the agricultural insurance market remains insufficiently developed. The number of signed contracts for agricultural insurance in recent years has increased due to the frequency and intensity of natural disasters (as a consequence of climate change). In addition, budgeted funds for compensation is still insufficient. The aim of this paper is to examine the development of the agricultural insurance market in Croatia and to examine the perceptions of winemakers as to the use of insurance as a risk management instrument in viticulture. Winegrowers’ perceptions of insurance as a risk management tool are analysed using a survey conducted in the region of Istria. The survey results are supplemented with interviews of selected insurance companies. The results show that vineyard insurance as a risk management instrument has not been sufficiently utilised. Furthermore, insurance companies assume that demand for agricultural insurance in Croatia exists, but such policies remain inadequate and disproportionate to the number and size of plantations.
Članak istražuje povijesne procese koji su utjecali na uspon Dujma od Castella, istaknutog plemića iz ugledne furlanske vlastelinske porodice, na položaj istarskog markgrofa te okolnosti u kojima je ...djelovao. Analiza je vezana za kompleksne povijesne okolnosti koje obilježava izuzetna politička nestabilnost na sjevernom Jadranu nakon izbora Filipa d’Alençona za novog akvilejskog patrijarha (1381. – 1387.). To burno razdoblje bilo je i doba uspona dvaju suprotstavljenih furlanskih tabora te početak osjetnijeg mletačkog utjecaja u svjetovnoj državini akvilejskih prelata. Rad pokazuje kako su ti čimbenici utjecali na karijeru Dujma od Castella i sudbinu Markgrofovije Istre, osvjetljavajući slabo istražen period istarske povijesti i ističući modele mletačkih intervencija u razdoblju koje je prethodilo osvajanju Terraferme. Konceptualni aparat na kojemu počiva analiza temelji se na teoriji kolaboracije Ronalda Robinsona. Na kraju članka objavljeno je nekoliko, do sada neobjavljenih, dokumenata koji se odnose na Dujmovo ravnanje Istarskom markgrofovijom.
U fondovima i zbirkama Hrvatskoga državnog arhiva u Zagrebu,
središnje arhivske ustanove u Republici Hrvatskoj, čuvaju se i vrijedni dokumenti
o povijesti Istre. Među gradivom za istraživanje ...razdoblja Drugoga svjetskog rata
i poraća nalazi se i manja količina gradiva (jedna arhivska mapa) nastaloga ili
prikupljenog djelatnošću Komisije za istarska pitanja pri Predsjedništvu
Narodne vlade Hrvatske tijekom 1945. godine. Gradivo je u Hrvatski državni
arhiv preuzeto po službenoj dužnosti od Ureda za opće poslove Vlade Republike
Hrvatske i Hrvatskoga državnog sabora 1998. godine i oblikovano u zasebni
arhivski fond (HR-HDA-1165). Iako je sačuvano fragmentarno, ono predstavlja
vrijedan izvor za istraživanje tema u svezi s organizacijom vlasti i
svakodnevnoga života u hrvatskome dijelu Istre, koji je temeljem Beogradskoga
sporazuma od 9. lipnja 1945. o privremenoj podjeli graničnoga područja
Jugoslavije i Italije na dvije okupacijske zone stavljen pod jugoslavensku
vojnu upravu. Akti o osnivanju Komisije, djelovanju i prestanku s radom nisu
objavljeni u službenim glasilima. No, temeljem uvida u arhivske dokumente može
se zaključiti da je započela s djelovanjem u lipnju 1945. i da je djelovala
tijekom druge polovice te godine. Obavljala je savjetodavne poslove i poslove
koordinacije u odnosu na Oblasni narodni odbor za Istru, mjerodavna
ministarstva i druga tijela u svezi s rješavanjem pitanja oko nacionalnih,
kulturnih i gospodarskih interesa dijela Istre koji je bio pod jugoslavenskom
vojnom upravom. Aktivnosti Komisije najvećim su se dijelom odnosile na
posredovanje u izdavanju propusnica za putovanja na područje Istre te
organizaciju i popunjavanje službeničkih mjesta u tamošnjoj civilnoj upravi. Komisija
je bila angažirana i oko opskrbe hranom te opremom i sredstvima za rad tamošnjih
ustanova. Nastojala je steći što cjelovitiji uvid u političke, administrativne
(upravne), sudske, gospodarske, obrazovne, kulturne i druge prilike na tom
području. To ilustriraju i tri dokumenta čiji se cjeloviti prijepisi donose u
članku, uz poštivanje uobičajenih načela pri objavljivanju arhivskoga gradiva.
Prvi se dokument odnosi na organizaciju financijske službe u Istri, a drugi na
razvoj turizma i obnovu hotelijersko-ugostiteljske infrastrukture na Opatijskoj
rivijeri. Treći je dokument rukom pisani osvrt Ante Rojnića povodom 25. obljetnice
potpisivanja Rapallskoga ugovora.
Valuable documents on the history of Istria are kept in the fonds and
collections of the Croatian State Archives in Zagreb, the central archival
institution in the Republic of Croatia. The material for the research of the
period of the Second World War and the post-war period contains a small amount
of records (one archive folder) created or collected through the Commission for
Istrian Issues with the Presidency of the People's Government of Croatia during
1945. The archives were taken over by the Croatian State Archives ex officio
from the Office for General Affairs of the Government of the Republic of
Croatia and the Croatian National Parliament in 1998 and formed into a separate
archive fonds (HR-HDA-1165). Although preserved in fragments, the records are a
valuable source for research on issues related to the organization of
government and everyday life in the Croatian part of Istria, which was placed
under the Yugoslav military administration pursuant to the Belgrade Agreement
of 9 June 1945 concerning the temporary division of the border area between
Yugoslavia and Italy into two occupation zones. The acts on the establishment,
operation and termination of the Commission were not published in the official
gazettes. However, based on the inspection of the archival documents, it can be
concluded that it started operating in June 1945 and that it operated during
the second half of that year. The Commission performed advisory and
coordination tasks in relation to the Regional People's Committee for Istria,
relevant ministries and other bodies concerning the addressing of issues
related to the national, cultural and economic interests of the part of Istria
which was under Yugoslav military administration. The activities of the
Commission were mostly related to mediation in the issuance of travel passes
within the territory of Istria and the organization and filling of civil
service vacations in the local civil administration. The Commission was also
engaged in the supply of food and equipment and resources for work of the
institutions within the concerned area. It sought to gain as complete an
insight as possible into the political, administrative, judicial, economic,
educational, cultural and other circumstances in the area. This is illustrated
by three documents whose complete transcripts are given in the article, while
respecting the usual principles for publishing archival material. The first
document refers to the organization of the financial service in Istria, and the
second to the development of tourism and the reconstruction of hotel and
catering infrastructure on the Opatija Riviera. The third handwritten document
is a written review by Ante Rojnić on the occasion of the 25th anniversary of
the signing of the Treaty of Rapallo.
Nei
fondi e nelle raccolte dell'Archivio di Stato di Zagabria, l'istituzione
archivistica centrale nella Repubblica di Croazia, sono conservati anche
preziosi documenti sulla storia dell'Istria. Tra il materiale per le ricerche
relative al periodo della Seconda guerra mondiale e del dopoguerra si
trova una quantità minore del materiale
(una cartella d'archivio) prodotto o raccolto dalle attività della Commissione
delle questioni istriane presso la Presidenza del Governo popolare della
Croazia durante l'anno 1945. Il materiale è stato accolto d'ufficio
nell'Archivio di Stato dall'Ufficio per affari generali del Governo della
Repubblica di Croazia e dal Parlamento nazionale croato nel 1998 di cui si è
formato un fondo archivistico separato (HR-HDA-1165). Nonostante sia conservato
in frammenti, esso rappresenta una fonte preziosa per le ricerche sulle
tematiche relative all'organizzazione delle autorità e della vita quotidiana
nella parte croata dell'Istria che, in base all'Accordo di Belgrado del 9
giugno 1945, sulla divisione temporanea delle zone di confine della Jugoslavia
e dell'Italia in due zone di occupazione, fu posta sotto l'amministrazione
militare jugoslava. Gli atti sull'istituzione della Commissione, sulle sue
attività e sullla cessazione dell'attività non furono pubblicati sulla Gazzetta
ufficiale. Però, in base alla consultazione dei documenti archivistici fu
possibile concludere che iniziò con le attività nel giugno del 1945 e che operò
durante la seconda metà di quell'anno. Svolgeva attività di consultazione e di
coordinamento nei confronti del Comitato popolare regionale per l'Istria,dei
ministeri pertinenti e di altre autorità che riguardavano la risoluzione di
questioni relative all' interesse nazionale,culturale ed economico della parte
dell'Istria sotto l'amministrazione militare jugoslava. Le attività della
Commissione, nella maggior parte, riguardavano la mediazione nel rilascio dei
lasciapassare per i viaggi sul territorio dell'Istria e l'organizzazione e
l'assegnazione del personale nell'amministrazione civile. La
Commissione,inoltre, era incaricata all'acquisto del cibo e di attrezzature e
mezzi di lavoro per il funzionamento delle istituzioni. Cercava di acquisire una
visione completa delle condizioni politiche, amministrative,giudiziarie,economiche,culturali,
d'istruzione ed altre sul territorio. Lo dimostrano anche i tre documenti le cui trascrizioni complete
vengono riportate nell'articolo, nel rispetto dei consueti principi per la
pubblicazione del materiale archivistico. Il primo documento riguarda
l'organizzazione del servizio finanziario in Istria mentre il secondo si
riferisce allo sviluppo del turismo e al rinnovo delle infrastrutture
alberghiere sulla Riviera di Abbazia.Il terzo documento è il manoscritto di
Ante Rojnić in occasione del 25˚ anniversario della sottoscrizione del Trattato
di Rapallo
U radu se po prvi put na jednom mjestu donosi popis poznatih
arheoloških lokaliteta i nalazišta u Općini Lanišće na Ćićariji.
Popis je sastavljen temeljem terenskog obilaska, speleoloških
...istraživanja, objavljenih tekstova, pregleda karata, podataka koji
se čuvaju u Arheološkom muzeju Istre u Puli te informacija
lokalnog stanovništva.
PDF
