Öz: Günümüzde yapılan bazı çalışmalarda da bahsedilen Süfyânî, ilk dönem Şîi ve Sünni kaynaklarda zikredilmektedir. Ortaya çıkış sürecinde siyasi ve mezhebi olayların etkili olduǧu Süfyânî rivâyetlerinin anlaşılmasında dönemin beklenen kurtarıcı algısının önemli bir yeri bulunmaktadır. Hz. Peygamber'in (s.a.s.) neslinden Muhammed isimli Mehdî'nin ahir zamanda zuhur ederek zulüm, haksızlık ve adaletsizliǧin yayıldıǧı yeryüzüne düzeni saǧlayarak adaleti tesis edeceǧini bildiren rivâyetler, Hz. Peygamber sonrası siyasî ve sosyal hayatta etkili olmuştur. Fikri altyapısını toplumda etkili olan beklenen Mehdî algısı oluşturan Süfyânî rivâyetlerinin ortaya çıkışı dönemin siyasi çekişmeleri sonucunda olmuştur. Emevî Devleti'nin 3. Halîfesi Muâviye b. Yezîd'in (öl. 64/684) geride veliaht bırakmadan ölümü siyasi krize neden olmuştur. Bu kriz anını fırsata çeviren tecrübeli siyasetçi ve aynı sülaleden olsa da farklı aileden olan 2. Muâviye'nin amcaoǧlu Mervân b. Hakem yönetimi ele almış böylelikle saltanat devam etmiştir. Hükümdarlık Ümeyye oǧullarından devam etse de yönetim aynı aileden olan Süfyân oǧullarından Mervân oǧullarına geçmiştir. Bu durum Süfyânîlerde rahatsızlıǧa neden olmuş yönetim hakkı elinden alınan II. Muâviye'nin kardeşi Hâlid b. Yezîd, toplumda kaybolan itibarını kazanmak ve kendi ailesine yönelik oluşan karamsarlıǧı ümit ve arzuya çevirmek niyetiyle toplumda etkili olan Ali Oǧullarından beklenen Mehdî rivâyetlerine paralel Süfyân oǧullarından beklenen kurtarıcı Süfyânî haberlerini yaydıǧı iddia edilmiştir. Böylece Süfyânî, toplumda etkili olan ve Şîi fırkaların istismar ederek kendi inanç sistemlerinde kullandıkları beklenen Mehdi gibi beklenir olmuştur. Hicrî 2. asır ve sonrasında Süfyân oǧullarından yönetime yapılan isyanlar toplum tarafından beklenen Süfyânînin zuhuru şeklinde telakki edilerek isyanı yönlendiren kişiye de Süfyânî nitelemesi yapılmıştır. Bu isyanlar arasında en önemlisi kendinde hem Ali hem de Ümeyye oǧullarından Süfyân oǧulları birleşen EbÛ Amaytar lakaplı Ali b. Abdullah b. Hâlid isyanıdır. Süfyânî addedilen ve Süfyânî konulu birçok rivâyete hayatından kesitler kaynaklık eden EbÛ Amaytar, Abbasî Halîfesi Emîn (öl. 198/813) döneminde hilâfetini ilan ederek kendine bîate çaǧırmıştır. Hilâfetinin ilanı taraftarları tarafından beklenen kurtarıcı olarak telakki edilmiştir. EbÛ Amaytar dönemi ve onun hakkında söylenenler toplumda beklenen kurtarıcı algısı, Süfyânî anlayışı ve onun ortaya çıkış tarihini sunması bakımından son derece önemlidir. EbÛ Amaytar'ın hayatından kesitler birçok Şîi ve Sünni kaynakta Süfyânî konulu rivayetlere aksetmiştir. Bu makalede Süfyânî rivayetlerinin ortaya çıkışı, gelişimi ve Şiî itikadındaki dönüşümü özellikle ilk dönem yaşanan siyasi ve mezhebi olaylar zemininde detaylı bir şekilde irdelenmeye çalışılmıştır.