Cilj ovog rada je praćenje sukcesije na požarištima krečnjačkog terena planine Vidlič u jugoistočnoj Srbiji nakon požara 2007. godine koji je zahvatio ogromnu površinu planine. Na osnovu višegodišnjeg terenskog istraživanja oformljena je obimna herbarska zbirka kao i velika količina florističkih, fitocenoloških i ekoloških informacija uobličenih u vidu baze podataka, koji govore o flori i vegetaciji na pomenutom području. Sistematskim terenskim istraživanjem utvrđeno je da floru planine Vidlič izgrađuje 1265 taksona u rangu vrste i podvrste. Sakupljeno je 10985 herbarskih uzoraka sa terena planinskog venca Via, što predstavlja zbir prikupljenih herbarskih i literaturnih podataka. Radi lakše analize zabeleženih podataka, koji se odnose na opožarene i neopožarene površine, uvedene su tri skraćenice: Po, NP i CP. Skraćenicom Po (“požarište”) označene su sve opožarene površine, uključujući požarišta u zoni bukovih šuma, požarišta u zoni hrastovih šuma i požarište otvorenih staništa odnosno suvih pašnjaka i kamenjara. Skraćenicom NP (“neopožarene površine”), označene su sve neopožarene površine, koje se nalaze u neposrednoj okolini požarišta odnosno svih opožarenih površina. Skraćenicom CP (“cela planina”) označeno je celo područje planine Vidlič, koje uključuje sve ostale površine, koje su udaljene od požarišta i neopožarenih površina. Na osnovu analize baze podataka na celom području planine Vidlič (CP) ima 6678 zapisa odnosno podataka. Od toga je 1223 različitih vrsta. Na neopožarenim površinanama (NP) u bazi podataka ima 1264 zabeleženih podataka. Od tog broja je 592 taksona u rangu vrste i podvrste. Ukupno 3214 zapisa, sa ponavljanjima se odnosi na opožarene površine (Po). Od toga je 742 različitih taksona u rangu vrste. Obavljeno je fitocenološko istraživanje na opožarenom terenu otvorenih i poluotvorenih staništa, hrastovih i bukovih šuma, a rezultati su predstavljeni u vidu fitocenoloških tabela. Praćena je sukcesija u toku vremenskog perioda od tri godine nakon požara. Predloženi su mogući sukcesivni putevi od ogoljenih staništa prema stabilnim biljnim zajednicama. Dato je poređenje florističkog sastava i diverziteta u odnosu na neopožarene površine i izdvojeni početni, središnji i završni stadijumi sukcesije. Početni stadijum sukcesije na požarištu otvorenih staništa suvih pašnjaka i kamenjara kao i u zoni hrastovih šuma karakterističan je po prisustvu vrsta Centaurea calcitrapa i Calamintha nepeta na malim nadmorskim visinama na mestima gde je zemljište bogato hranljivim materijama, kao i dominacijom jednogodišnje vrste Sideritis montana na manje izmenjenim staništima srednjih nadmorskih visina. Sledeća faza sukcesije obeležena je dominacijom različitih vrsta trava, naročito preko velikih otvorenih površina srednjih i većih nadmorskih visina. Početni stadijumi sukcesije na požarištu bukovih šuma su karakteristični po izraženijem prisustvu jednogodišnjih biljaka (terofita) kao i vrbičice (Epilobium angustifolium) koja na pojedinim mestima severne ekspozicije planine Vidlič izrazito dominira prvih nekoliko godina posle požara. Središnji stadijumi sukcesije se karakterišu prisustvom žbunastih predstavnika, a pogotovo prisustvom vrsta roda Rubus. Na Vidliču smo mogli da uočimo i pratimo i jedan od završnih stadijuma sukcesije zahvaljujući požaru koji se desio 2000. godine. Vrba iva (Salix caprea), crna topola (Populus nigra), trepetljika (Populus tremula), zova (Sambucus nigra) i ostale drvenaste vrste, koje čine pionirsku predšumu stvaraju povoljne uslove za postepen prelazak mladih izdanaka bukve iz sprata žbunova u sprat drveća i time omogućavaju obnovu bukove šume. Ovo je stadijum u razvoju vegetacije na požarištu, koji prethodi formiranju bukove šume. Zabeležen je već osme godine posle požara na Vidliču i zadržava se devete i desete godine nakon požara. Navedeni stadijumi sukcesije na požarištu bukove šume govore o progresivnom razvoju vegetacije kao i o složenom procesu obnavljanja bukove šume. Istovremeno sa florističkim i fitocenološkim istraživanjem prikupljena je i velika količina biljnog materijala, kao i uzoraka zemljišta za fitohemijsko ispitivanje. Izvršeno je merenje pH zemljišta u 1M rastvoru KCl i u dejonizovanoj vodi. Određena je razlika ovako dobijenih pH vrednosti (ΔpH) i koja se može koristiti za determinaciju zemljišta. ΔpH ima pozitivne vrednosti i za zemljište sa lokaliteta zahvaćenih požarom, kao i za lokalitete koji nisu bili izloženi dejstvu požara, tj. površina koloidnih čestica zemljišta je negativno naelektrisana. Prosečna vrednost ΔpH je oko 0,55. Uzorci zemljišta sa staništa analiziranih biljaka su podvrgnuti trostepenoj sekvencijalnoj ekstrakciji (biodostupni, ekstraktibilni, totalni) i dobijeni rastvori analizirani primenom metode AAS na sadržaj Cu i Zn. Sadržaj teških metala u podzemnim i nadzemnim delovima biljaka sakupljenih sa požarišta i neopožarene površine određen je primenom metode AAS nakon mineralizacije, a zatim je izračunat prosečan sadržaj svakog od metala u celoj biljci. Rezultati dobijeni na takav način su upoređeni sa literaturnim podacima o sadržaju svakog metala u biljnom materijalu. Pokazalo se da je sadržaj teških metala uvećan u opožarenom zemljištu, zbog sadržaja pepela u čiji sastav ulaze sagoreli ostaci biljaka. U različitim biljkama sadržaj teških metala je različit. Obično je veći u podzemnim u odnosu na nadzemne delove biljke, a zavisi od afiniteta biljke da akumulira teške metale u nekom od podzemnih ili nadzemnih organa, odnosno od koeficijenta transfera zemljište-biljka i od koeficijenta transfera iz podzemnih u nadzemne delove biljke. Određen je kvantitativni sadržaj pigmenata hloroplasta (hlorofila a, hlorofila b, hlorofila a+b, hlorofila a/b i karotenoida) u listovima biljnih vrsta sa požarišta bukove šume. Kao kontrola su uzimane iste vrste biljaka sa neopožarene površine bukove šume. Pigmenti hloroplasta su određeni iz acetonskog ekstrakta, spektrofotometrijski. Razlike u sadržaju pigmenata kod različitih biljaka se mogu pripisati različitoj fiziologiji biljaka, a samim tim i različitim adaptacijama biljaka na izmenjene uslove na požarištu u poređenju sa neopožarenom površinom. Tumačenje sadržaja fotosintetskih pigmenata kod biljaka koje su na požarištu nikle iz semena je specifično i drugačije nego kod kriptofita koje su požar preživele u vidu rizoma. Hlorofil a i b, ukupan sadržaj hlorofila lista (hlorofil a+b), ali i odnos hlorofila a/b kod biljaka izniklih iz semena je veći kod biljaka na požarištu, nego na neopožarenoj površini. Sadržaj karotenoida je uglavnom veći kod biljaka sa požarišta bukove šume. Biljke na požarištu rastu pri visokom intenzitetu zračenja, pa je ovo povećanje sadržaja karotenoida važno da zaštiti hlorofil od fotooksidacije odnosno od ultravioletnog zračenja. Određen je sadržaj ukupnih organskih kiselina i aktivnost enzima katalaze u biljkama na požarištu i pokazalo se da je uglavnom uvećan u odnosu na kontrolne biljke sa najbližih neopožarenih površina. Na osnovu toga povećanje sadržaja organskih kiselina i aktivnosti enzima katalaze možemo uvrstiti u odbrambene mehanizme, koji predstavljaju odgovor na poslepožarne uslove stresa. Biološke reakcije biljaka na izmenjene uslove koji postoje na požarištu u odnosu na neopožarenu površinu su različite kod različitih biljaka i zavise od: samih biljnih vrsta, mikroklimatskih uslova zemljišta, temperature i svetlosti, gustine populacija biljaka na požarištu; borbe za opstanak između biljaka; ograničenja u pogledu hranljivih resursa u zemljištu; intenziteta požara odnosno do koje je dubine i u kojoj meri zahvatio zemljište.